เศรษฐกิจของเมียนมากำลังเผชิญกับความเสี่ยงที่สำคัญของการล่มสลายและความยากจนชนิดที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาตั้งแต่ปี 2548 หลังจากการรัฐประหารในวันที่ 1 กุมภาพันธ์
ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาเศรษฐกิจเมียนมาเติบโตเฉลี่ยเกิน 6% แต่ในปีนี้ธนาคารโลกคาดการณ์ว่าจะหดตัว 10% อันเป็นผลจากการรัฐประหาร เป็นการหดตัวมากสุดในเอเชียที่ได้รับผลกระทบจากไวรัสโคโรนาอยู่แล้ว
เมียนมาซึ่งเคยเป็นประเทศที่เศรษฐกิจเติบโตเร็วที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การลงทุนกลับแห้งเหือดโครงการระหว่างประเทศหยุดชะงัก และมีการระงับการดำเนินการ ส่งผลให้ผู้คนหลายล้านต้องเผชิญกับภาวะขาดแคลนอาหารและตกอยู่ในความยากจน
รัฐบาลเมียนมาได้พยายามหลายครั้งเพื่อเริ่มต้นเศรษฐกิจใหม่ รวมถึงการข่มขู่นายจ้างและอ้างว่าธุรกิจยังดำเนินการตามปกติ แต่การเคลื่อนไหวของรัฐบาลทหารได้ประสบกับการต่อต้าน และทำให้ผลกระทบของ โควิด-19 รุนแรงขึ้น
ในรอบ 100 วันหลังการรัฐประหาร สำนักข่าวอิระวดี หรือ The Irrawaddy ได้ย้อนกลับไปมองว่าเหล่านายพลทหารได้ผลักดันเศรษฐกิจที่เติบโตเร็วที่สุดของภูมิภาคนี้ให้กลับไปสู่ความยากจนที่เลวร้าย และปล่อยให้เศรษฐกิจล่มสลายและส่งผลกระทบต่อผู้คนทั่วประเทศได้อย่างไร
โครงการใหญ่ระงับ
นับตั้งแต่มีการรัฐประหารที่ค้ำจุนรัฐบาลทหาร นักลงทุนต่างชาติระงับโครงการมูลค่ากว่า 6 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (9.4 ล้านล้านจ๊าด) ท่ามกลางความกังวลเกี่ยวกับมาตรการคว่ำบาตรจากนานาชาติ
ในบรรดาโครงการสำคัญ การพัฒนานิคมอุตสาหกรรมมูลค่า 1 พันล้านเหรียญสหรัฐที่ได้รับการสนับสนุนจากอมตะคอร์ปอเรชั่น ผู้พัฒนาอสังหาริมทรัพย์เพื่ออุตสาหกรรมรายใหญ่ที่สุดของประเทศไทย ถูกระงับเนื่องจากอาจมีการคว่ำบาตรจากนานาชาติ
โตโยต้าซึ่งเป็นผู้ผลิตรถยนต์รายใหญ่ที่สุดของโลกได้ชะลอการเปิดโรงงานผลิตรถยนต์มูลค่า 52.6 ล้านเหรียญสหรัฐในเขตเศรษฐกิจพิเศษติละลวา ชานเมืองย่างกุ้ง โดยบริษัทให้เหตุผลว่ากังวลเรื่องความไม่มีเสถียรภาพ
กลุ่มบริษัทเซมบ์คอร์ป (Sembcorp) ในสิงคโปร์ ระงับแผนพัฒนานิคมอุตสาหกรรมในเขตเลกูของย่างกุ้ง และตัดสินใจที่จะรอจนกว่าสถานการณ์จะมีเสถียรภาพ โดยระบุว่า บริษัทจำเป็นต้องดูว่าลูกค้าตอบสนองอย่างไร
Electricite de France (EDF) ยักษ์ใหญ่ด้านพลังงานของฝรั่งเศส ได้ระงับโครงการไฟฟ้าพลังน้ำมูลค่ากว่า 1.5 พันล้านดอลลาร์ในรัฐฉาน จากความกังวลด้านสิทธิมนุษยชน เนื่องจากรัฐบาลเมียนมายังคงสังหารผู้ประท้วง
เศรษฐกิจหดตัว 10-20%
ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศของเมียนมาในปีที่แล้วลดลงมาที่ 1.8% เนื่องจากสถานการณ์การระบาดของโควิด-19 อย่างไรก็ตาม ธนาคารโลกและธนาคารเพื่อการพัฒนาเอเชียคาดการณ์ว่าจะกลับมาเติบโต 6% ในปีนี้ แต่นับตั้งแต่มีการยึดอำนาจ ธนาคารโลกคาดว่าเศรษฐกิจของเมียนมาจะหดตัวลง 10% ในปีงบประมาณนี้ ขณะที่รายงานของนักเศรษฐศาสตร์อื่นๆ คาดการณ์ว่าเศรษฐกิจจะหดตัว 20%
วิกฤติธนาคารทำขาดเงินสด
ระบบธนาคารของเมียนมาเป็นอัมพาตตั้งแต่การรัฐประหาร โดยมีการปิดสาขาไปเกือบ 3 เดือน เกิดการขาดแคลนเงินสด และการเข้าถึงสวัสดิการสังคมที่จำกัด รวมทั้งการส่งเงินกลับประเทศของครอบครัวที่ประสบความยากลำบาก
การค้าทางทะเลทั้งหมดหยุดลง เนื่องจากธนาคารไม่สามารถออกเอกสารที่จำเป็นในการนำเข้าและส่งออกสินค้าได้ บริษัทต่างๆ กำลังประสบปัญหาในการจ่ายเงินเดือน เพราะธนาคารไม่ได้ให้บริการจ่ายเงินเดือนผ่านบัญชี ตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ธุรกิจต่างๆ ได้รับความเดือดร้อนจากการขาดแคลนเงินสด หลายคนรีบไปที่ตู้เอทีเอ็มเพื่อถอนเงินสดทันทีหลังการรัฐประหาร เนื่องจากมีข่าวลือว่าธนาคารจะล่มสลาย
เพื่อป้องกันไม่ให้ธนาคารเจอการแห่ถอน รัฐบาลออกคำสั่งจำกัดการถอนเงินสดทั้งบุคคลและบริษัท แต่สร้างความกังวลว่าธนาคารไม่มีเงินสดและจะล้ม ในแต่ละวันจะมีการเข้าคิวที่ตู้เอทีเอ็มเพราะคนรอถอนเงินที่จำกัดไว้ 200,000 ถึง 300,000 จ๊าดต่อวัน
หลายคนกลับบ้านมือเปล่า เนื่องจากตู้เอทีเอ็มเงินหมดอย่างรวดเร็ว แต่ละเครื่องรองรับการถอนเงินสดได้ 30 ถึง 40 คนต่อวันเท่านั้น พนักงานภาคเอกชนหลายพันคนทั่วประเทศไม่สามารถกดเงินเดือนเดือนเมษายนได้
ในวันที่ 1 มีนาคม ธนาคารกลางประกาศจำกัดการถอนเงินผ่านตู้เอทีเอ็มไว้ที่ 500,000 จ๊าดต่อวัน และการถอนโดยใช้สมุดคู่ฝากจำกัดไว้ที่ 2 ล้านจ๊าดต่อสัปดาห์สำหรับลุกค้าบุคคล และ 20 ล้านจ๊าดสำหรับธุรกิจ
ในทางปฏิบัติ ธนาคารส่วนใหญ่จำกัดการวงเงินถอน โดยธนาคาร KBZ อนุญาตให้ใน 1 สัปดาห์ถอนเงินได้ 200,000 จ๊าดจากตู้เอทีเอ็ม และ 1 ล้านจ๊าดสำหรับการถอนด้วยสมุดคู่ฝาก ส่วนธนาคาร AYA และธนาคาร AGD จำกัดการถอนจากตู้เอมทีเอ็มไว้ที่ 150,000 จ๊าดต่อวัน รวมทั้งจำกัดจำนวนลูกค้าที่จะให้บริการที่สาขาในแต่ละวัน ทำให้ผู้ฝากเงินถอนเงินออกจากบัญชีได้ยากขึ้น
ด้วยเหตุนี้ หลายบริษัทเริ่มหันมารับชำระเงินด้วยเงินสดมากขึ้นแทนการโอนเงินผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ นอกเหนือไปจากปัญหาการโอนเงินข้ามแดน
ผู้คนยังต้องการถอนเงินจ๊าดออกจากบัญชีเพื่อไปซื้อเงินดอลลาร์ หรือทองคำ เก็บไว้หลังจากเงินจ๊าดอ่อนค่าลง
สถานการณ์นี้ยังทำเกิดการขายลดเงินฝากในบัญชีเพื่อแลกกับเงินสด ตัวอย่าง ลูกค้า ก ตกลงที่จะโอนเงินเงินสด 10 ล้านจ๊าดให้กับลูกค้า ข ซึ่งจะได้รับเงินเพียง 9.7 ล้านจ๊าด และ ก จะได้กำไร 300,000 จ๊าด
ธนาคารกลางยังได้ออกประกาศว่า ตั้งแต่วันที่ 3 พฤษภาคม ประชาชนสามารถเปิดบัญชีเงินฝากใหม่ได้ โดยไม่จำกัดวงเงินถอน เพื่อส่งเสริมให้คนนำเงินมาฝากธนาคารมากขึ้น แต่ไม่ได้ผลนักเพราะคนไม่เชื่อมั่นในระบบ
ธนาคารเอกชนส่วนใหญ่เริ่มเปิดให้บริการอีกครั้งในช่วงปลายเดือนเมษายน ท่ามกลางการขู่ลงโทษของรัฐบาลทหารหลายครั้ง และสั่งให้เจ้าหน้าที่ขึ้นบัญชีดำพนักงานที่ไม่ยอมกลับเข้าทำงาน ลูกค้ามาที่ธนาคารเพื่อถอนเงินสดเท่านั้น ยิ่งทำให้เกิดปัญหาต่อกระแสเงินสดมากขึ้น
ธนาคาร KBZ ธนาคารที่ใหญ่สุดของประเทศเปิดบริการที่สาขาได้มากขึ้นเป็น 25 แห่งในย่างกุ้งจากก่อนที่เปิดบริการเพียง 6 สาขา แต่สาขาส่วนใหญ่อีกครึ่งหนึ่งของ ทั้งหมด 500 สาขาทั่วประเทศได้เปิดบริการ ส่วนธนาคาร AYA ธนาคาร CB และธนาคาร Yoma เริ่มเรียกตัวพนักงานกลับไปทำงานให้บริการอีกครั้ง
ผู้สังเกตการณ์บางรายมีการประเมินว่า หากการถอนเงินสดยังคงดำเนินต่อไปในระดับปัจจุบัน ระบบธนาคารอาจล่มสลายในอีก 2 เดือนข้างหน้า และระบุว่า ธนาคารกลางแห่งเมียนมาไม่สามารถจัดหาสภาพคล่องที่จำเป็นให้กับธนาคารได้
“นี่คือวิกฤติความเชื่อมั่น ผู้คนไม่ไว้วางใจการปกครองของระบอบกองทัพ จึงไม่แปลกใจที่พวกเขาไม่ไว้วางใจระบบธนาคาร วิกฤตจะคลี่ คลายก็ต่อเมื่อรัฐบาลประชาธิปไตยกลับมา” นักวิเคราะห์รายหนึ่งที่ไม่ขอเปิดเผยชื่อให้ความเห็น
เงินจ๊าดร่วง
ค่าเงินจ๊าดร่วงลงเนื่องจากความเชื่อมั่นและการค้าลดลง โดยอ่อนค่าลงมากกว่า 20% นับตั้งแต่รัฐประหาร และแตะระดับต่ำสุดเมื่อเทียบกับดอลลาร์ในรอบทศวรรษเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม
อัตราแลกเปลี่ยนดอลลาร์อยู่ที่ 1,345 จ๊าดในเดือนมกราคมอ่อนคาลงเป็น 1,465 จ๊าดหลังการรัฐประหาร และแตะ 1,550 จ๊าดในเดือนมีนาคมจากนั้นอ่อนค่าต่อเนื่องมาที่ 1,680 จ๊าดในวันที่ 11 พฤษภาคม
การส่งออกลดลงประมาณ 45% และการนำเข้า ลดลง 65% เงินจ๊าดที่อ่อนค่าส่งผลให้ราคาเพิ่มสูงขึ้น กระทบคนยากจนและทำให้เกิดการขาดแคลนสิ่งของจำเป็นบางอย่าง รวมทั้งค่าน้ำมันและค่ายา
คนตกงานกว่าครึ่งล้าน
สหภาพแรงงานของเมียนมาคาดว่าคนงานราว 600,000 คนตกงาน นับตั้งแต่เกิดรัฐประหาร อุตสาหกรรมเครื่องนุ่งห่มเป็นอัมพาตหลังจากแบรนด์ต่างประเทศรายใหญ่ระงับคำสั่งซื้อ และการปราบปรามในเขตอุตสาหกรรมบีบให้โรงงานต่างๆ ปิดตัวลง และคนงานต้องเดินทางกลับภูมิลำเนา
เมียนมามีรายได้ระหว่าง 4-6 พันล้านเหรียญสหรัฐจากการส่งออกเสื้อผ้าในปี 2563 และอุตสาหกรรมนี้จ้างงานกว่า 500,000 คนก่อนรัฐประหาร แต่สัดส่วนกว่า 75% ของภาคอุตสาหกรรมนี้เจอแรงกดดันทำให้ต้องระงับการดำเนินงานตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์
สหภาพแรงงานระบุว่า คนงานตัดเย็บเสื้อผ้ากว่า 300,000 คนตกงานและบริษัท Benetton ของอิตาลีและ H&M ผู้ค้าปลีกสัญชาติสวีเดนได้งดการส่งคำสั่งซื้อใหม่ชั่วคราว
สหภาพแรงงานด้านการก่อสร้างระบุว่า แรงงานก่อสร้างราว 300,000 ถึง 400,000 คนหายไปเนื่องจากโครงการโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญทั้งหมดในย่างกุ้งหยุดชะงัก
งานวิชาชีพก็กำลังหายไป บริษัทจัดหางานระบุว่าพนักงานหลายร้อยคนจาก บริษัทต่างชาติในเมืองใหญ่ๆ ตกงาน
คนนับล้านอดอยาก
โครงการอาหารโลกแห่งสหประชาชาติ (World Food Program: WFP) เตือนว่า ปีนี้พลเมือง 3.4 ล้านคนประสบกับความอดอยากท่ามกลางราคาอาหารที่เพิ่มสูงขึ้น และงานด้านการผลิต การก่อสร้าง และการบริการที่หายไป
WFP ประเมินว่า ความไม่มั่นคงด้านอาหารเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในเมียนมาควบคู่ไปกับราคาอาหารและการไม่มีงานทำ นอกจากนี้ยังระบุว่า ความกังวลสถานการณ์การระบาดของโควิด-19 กำลังเร่งให้เกิดภาวะเศรษฐกิจถดถอยและวิกฤติด้านมนุษยธรรม
WFP เรียกร้องให้มีการตอบสนองร่วมกันโดยทันทีเพื่อบรรเทาความยากลำบากและเพื่อป้องกันการถดถอยรุนแรงของความมั่นคงทางอาหาร ดัชนีชี้วัดของ WFP แสดงให้เห็นว่า ราคาขายปลีกน้ำมันปาล์มในย่างกุ้ง เพิ่มขึ้น 20% ตั้งแต่ต้นเดือนกุมภาพันธ์ ส่วนราคาข้าวในย่างกุ้งและมัณฑะเลย์เพิ่มขึ้นถึง 4%
นอกจากนี้ยังคาดว่าราคาจะเพิ่มขึ้นอีก เนื่องจากภาคธนาคารใกล้จะเป็นอัมพาต การรับเงินโอนจากต่างประเทศชะลอตัว และการขาดเงินสดที่กระจายในวงกว้าง
คนยากจนเพิ่ม 2 เท่า
ด้านรายงาน COVID-19, Coup d’Etat and Poverty: Compounding Negative Shocks and Their Impact on Human Development in Myanmar ของ UNDP ระบุว่า โรคระบาดและวิกฤติทางการเมืองอาจส่งผลให้ประชากรครึ่งหนึ่งของเมียนมาต้องตกอยู่ในความยากจนภายในปี 2565
ผลกระทบร่วมกันของทั้งสองวิกฤติอาจทำให้การลดความยากจนในประเทศที่มีความคืบหน้าในทศวรรษที่ผ่านมามีความเสี่ยง
รายงานวิจัยของโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติพบว่า หลังจากที่ประสบความสำเร็จอย่างมากในการขจัดความยากจนที่มีมานานกว่าทศวรรษ จำนวนคนยากจนในเมียนมาอาจเพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่าจากผลกระทบร่วมกันของการแพร่ระบาดของโควิด -19 และวิกฤติทางการเมืองที่มีอยู่
รายงานเตือนว่า หากไม่สามารถจัดการได้ ผลรวมของทั้งสองวิกฤตินี้อาจผลักดันให้ผู้คนมากถึง 12 ล้านคนเข้าสู่ความยากจน และโดยรวมเพิ่มขึ้นเป็น 25 ล้านคน หรือเกือบครึ่งหนึ่งของประชากรเมียนมา ที่จะอยู่ใต้เส้นความยากจนของประเทศภายในต้นปี 2565 ซึ่งเป็นระดับความยากจนที่ไม่ได้ปรากฏในประเทศมาตั้งแต่ปี 2548
ผลการวิเคราะห์พบว่า ภายในสิ้นปี 2563 ครัวเรือน 83% ให้ข้อมูลว่าโดยเฉลี่ยแล้วรายได้ลดลงเกือบครึ่งเนื่องจากการระบาด ด้วยสถาน การณ์ที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน จำนวนผู้ที่อาศัยอยู่ต่ำกว่าเส้นความยากจนในเมียนมาคาดว่าจะเพิ่มขึ้น 11% จากผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมจากวิกฤติโควิด -19
รายงานได้คาดการณ์ว่า สถานการณ์ด้านความมั่นคง สิทธิมนุษยชน และการพัฒนาที่เลวร้ายลงในเมียนมาตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2564 อาจทำให้อัตราความยากจนของประเทศเพิ่มสูงขึ้นอีกครั้ง โดยจะเพิ่มขึ้นอีก 12% ภายในต้นปีหน้า
“ในช่วง 12 ปีตั้งแต่ปี 2548 ถึง 2560 เมียนมาสามารถแก้ไขความยากจนในกลุ่มประชาชนที่ยากจนได้เกือบครึ่งหนึ่ง อย่างไรก็ตาม ความท้าทายในช่วง 12 เดือนที่ผ่านมาทำให้การพัฒนาที่ได้ประสบความสำเร็จนี้ตกอยู่ในความเสี่ยง” อาคิม สไตน์เนอร์ จาก UNDP ให้ความเห็น
“หากปราศจากสถาบันประชาธิปไตยที่ทำหน้าที่ได้แล้ว เมียนมาต้องเผชิญกับการถอยหลังที่น่าเศร้าและหลีกเลี่ยงไม่ได้ไปสู่ระดับความยากจนที่ไม่เคยเห็นมาก่อนในชั่วอายุคน”
จากการศึกษาคาดว่า ผู้หญิงและเด็กจะต้องรับกระทบหนักที่สุด โดยคาดว่าเด็กกว่าครึ่งของเมียนมาจะต้องอยู่อย่างแร้นแค้นภายในหนึ่งปี
ความยากจนในเมืองคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 3 เท่า และเงื่อนไขด้านความปลอดภัยที่เลวร้ายลงได้ส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อุปทานและขัดขวางการสัญจรของคน บริการ และสินค้า รวมถึงการจัดหาสินค้าเกษตร ธุรกิจขนาดเล็กซึ่งเป็นแหล่งงานและรายได้ส่วนใหญ่ให้กับกลุ่มประชากรที่ยากจนในเมืองได้รับผลกระทบอย่างหนัก
แรงกดดันต่อสกุลเงินจ๊าดของประเทศทำให้ราคานำเข้าและพลังงานเพิ่มขึ้น ในขณะเดียวกันระบบธนาคารของประเทศยังคงเป็นอัมพาต ส่งผลให้ขาดแคลนเงินสดและมีข้อจำกัด ในการเข้าถึงเงินจากสวัสดิการสังคม นอกจากนี้ยังเป็นอุปสรรคต่อการโอนเงินกลับประเทศให้ครอบครัวที่ลำบาก
“เราได้เห็นวิกฤติที่ทวีความรุนแรงและซับซ้อนอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน เมียนมาสามารถลดความยากจนลงได้ครึ่งหนึ่ง และด้วยการเปลี่ยนแปลงไปสู่ระบอบประชาธิปไตย ก็แสดงให้เห็นถึงสัญญาณของการเพิ่มขึ้นของผลที่ได้จากการพัฒนามนุษย์ที่เปราะบาง ตอนนี้เหมือนกับย้อนกลับไปสู่ปี 2548 ผลกระทบของโควิด-19 และวิกฤติทางการเมืองร่วมกันทำให้สั่นสะเทือนทั้งระบบ ซึ่งอาจนำไปสู่การหยุดชะงักในเส้นทางการพัฒนาของเมียนมาในระยะยาว เว้นแต่จะได้รับการแก้ไขและแก้ไขเร็ว คานนี วิกนาราจา ผู้ช่วยเลขาธิการ UN และผู้อำนวยการภูมิภาค UNDP ประจำภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก ให้ความเห็น
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
