รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
สำนักข่าวรอยเตอร์รายงานข่าวว่า แม้ Apple กำลังจะวางตลาด iPhone รุ่นใหม่ในเดือนกันยายนนี้ แต่ยอดขาย iPhone เดือนเมษายน-มิถุนายน ก็มีจำนวน 41 ล้านเครื่อง ทำให้ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา iPhone มียอดขายผ่านหลักกิโลเมตรที่ 1.2 พันล้านเครื่องไปแล้ว ยอดขายสูงขึ้นของ Apple ทำให้ดัชนีดาวโจนส์ทะลุ 22,000 จุด เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์
ขณะเดียวกัน เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว Foxconn บริษัทยักษ์ใหญ่ของไต้หวัน ที่เคยเป็นบริษัทผูกขาดรายเดียวที่ประกอบเครื่อง iPhone ของ Apple ก็ประกาศว่า จะลงทุนมูลค่า 10 พันล้านดอลลาร์ เพื่อตั้งโรงงานผลิตจอ LCD ในรัฐวิสคอนซิน ภายในเวลา 6 ปี จะมีการจ้างคนงานอเมริกัน 13,000 คน รัฐวิสคอนซินเองให้การอุดหนุนโดยยกเว้นภาษีแก่ Foxconn เป็นเงินถึง 3 พันล้านดอลลาร์ โดนัลด์ ทรัมป์ แถลงทันทีว่า การลงทุนที่ไม่น่าเชื่อดังกล่าว แสดงว่า เทอร์รี เกา (Terry Gou) ประธาน Foxconn มีศรัทธาและเชื่อมั่นในอนาคตเศรษฐกิจอเมริกา “ถ้าผมไม่ได้รับเลือกตั้ง แน่นอนว่า เขาคงจะไม่มาลงทุนด้วยเงิน 10 พันล้านดอลลาร์”
ผลิตภัณฑ์ขายดีที่สุดในโลก
iPhone เป็นสมาร์ทโฟนที่คนใช้งานผ่านจอสัมผัส โดยมีแค่แท่นพิมพ์แบบเสมือนจริง ระบบ Wi-Fi ทำให้เชื่อมต่อกับเครือข่ายโทรศัพท์มือถือ เครื่อง iPhone สามารถถ่ายวีดีโอ ภาพถ่าย เล่นเพลง รับส่งอีเมล ท่องโลกอินเทอร์เน็ต การเชื่อมต่อกับระบบ GPS การรับส่งข้อมูล และการทำงานในด้านอื่นๆ เช่น เล่นเกมวีดีโอ และโซเชียลมีเดีย ผ่านแอปพลิเคชันต่างๆ ทุกวันนี้ ร้าน App Store ของ Apple มีแอปพลิเคชันสำหรับ iPhone ถึง 2.2 ล้านแอปพลิเคชัน
iPhone ออกวางจำหน่ายครั้งแรกเมื่อ 29 มิถุนายน 2007 ก่อนหน้านั้น ในวันที่ 9 มกราคม 2007 สตีฟ จอบส์ ผู้ก่อตั้ง Apple สวมกางเกงยีนขึ้นกล่าวแนะนำและเปิดตัว iPhone เป็นครั้งแรกว่า “เป็นช่วงเวลาที่จะมีผลิตภัณฑ์แบบปฏิวัติเกิดขึ้นมา ซึ่งจะเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งทุกอย่าง ในวันนี้ เรานำเสนอผลิตภัณฑ์ที่ประกอบด้วยการปฏิวัติ 3 อย่าง อย่างแรกคือ iPod มีจอภาพกว้าง ควบคุมจากการสัมผัส อย่างที่ 2 คือ โทรศัพท์มือถือแบบปฏิวัติ และอย่างที่ 3 คือ เครื่องมือสื่อสารทางอินเทอร์เน็ต ทั้ง 3 อย่างนี้ ไม่ได้แยกออกเป็น 3 ผลิตภัณฑ์ แต่รวมอยู่ในผลิตภัณฑ์เครื่องเดียว (the one device) และเราเรียกมันว่า iPhone”
iPhone ถือเป็นผลิตภัณฑ์ที่เปลี่ยนแปลงโลกและอารยธรรม เพราะเป็นอุปกรณ์ที่ยึดครองโลกอย่างรวดเร็วในระยะเวลาไม่กี่ปี คนเราเปลี่ยนจากการมีเครื่องคอมพิวเตอร์อยู่ที่บ้านหรือที่ทำงานมาเป็นอุปกรณ์เครื่องเดียวที่พกพาไปทุกแห่ง เป็นอุปกรณ์เพื่อเข้าถึงอินเทอร์เน็ต เครื่องมือการพูดคุย เป็นแผ่นที่ เป็นกล้องถ่ายรูป เครื่องเล่นวีดีโอ การเล่นเกม การเข้าถึงแพลตฟอร์มต่างๆ เช่น Facebook Twitter หรือ Uber
ในหนังสือ The One Device ผู้เขียนคือ Brian Merchant อ้างความเห็นของ Horace Dediu ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีว่า ในปี 2016 รถยนต์ขายดีที่สุดคือ Toyota Corolla ยอดขาย 43 ล้านคัน เกมที่ขายดีที่สุดคือ Sony PlayStation ยอดขาย 382 ล้านเครื่อง หนังสือขายดีที่สุดคือ ชุด Harry Potter มียอดขาย 450 ล้านเล่ม แต่ iPhone ขายไปแล้ว 1 พันล้านเครื่อง iPhone ไม่ใช่โทรศัพท์มือถือขายดีที่สุดเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องเล่นเพลง กล้องถ่ายรูป และคอมพิวเตอร์ ที่ขายดีที่สุดในโลก
นอกจากเป็นผลิตภัณฑ์ขายดีที่สุดในโลกแล้ว iPhone ยังทำให้ Apple เป็นบริษัทที่มีมูลค่าตลาดสูงสุดในโลก นักวิเคราะห์คาดกันว่า เครื่อง iPhone มีส่วนต่างกำไรในระดับมากสุดที่ 70% หรือในระดับต่ำสุด 41% ในปี 2014 นักวิเคราะห์วอลล์สตรีทพยายามระบุว่า ผลิตภัณฑ์อะไรที่มีส่วนต่างกำไรมากที่สุด ปรากฏว่า iPhone มาอันดับ 1 มากกว่าส่วนต่างกำไรของบุหรี่ยี่ห้อมาร์ลโบโร
ต้นกำเนิด iPhone
Apple เริ่มต้นพัฒนา iPhone ในปี 2004 ในโครงการที่ลับสุดยอดมีชื่อว่า “โครงการเพอร์เพิล” (Purple Project) พนักงาน Apple จำนวนนับพันคนเข้าร่วมโครงการนี้ รวมทั้งนาย Jonathan Ive ที่เป็นคนออกแบบคอมพิวเตอร์ iMac และ iPod การพัฒนาระยะแรก ไปในทิศทางผลิตภัณฑ์แบบแท็บเล็ต แต่สตีฟ จอบส์ เป็นคนที่ผลักดันให้ไปมุ่งไปที่โทรศัพท์ ส่วนผลิตภัณฑ์แท็บเล็ตนั้น ต่อมาทาง Apple ผลิตออกมาเป็น iPad
ที่ผ่านๆ มา คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลอาศัยรูปแบบเก่าๆ ที่คนเราจะสั่งงาน รูปแบบนี้มีอายุมานับศตวรรษแล้ว คือ แท่นพิมพ์ที่มีหน้าตาเหมือนกับเครื่องพิมพ์ดีด สิ่งที่มีเพิ่มขึ้นมาคือตัวเมาส์ เมื่อเริ่มต้นศตวรรษ 21 อินเทอร์เน็ตกลายเป็นกระแสหลัก สื่อออนไลน์ต่างๆ มีความซับซ้อน และการสื่อสารเป็นการเข้าถึงข้อมูลโดยตรง (interactive) คณะทำงานของ Apple เห็นว่า วิธีสั่งงานแบบพิมพ์และกดคลิกจะเทอะทะอุ้ยอ้าย จึงทดลองเทคโนโลยีใหม่ เรียกว่าระบบจอสัมผัส ที่ทำหน้าที่แบบ user interface คำคำนี้หมายถึงวิธีการที่คนใช้งานเป็นคนสั่งงานโปรแกรมต่างๆ
สตีฟ จอบส์ บอกว่า Apple เป็นคนคิดค้นระบบจอสัมผัส หรือ touch-screen ขึ้นมา แต่หนังสือ The One Device กล่าวว่า ระบบจอสัมผัสมีการคิดค้นและพัฒนามาเป็นระยะๆ แต่ระบบที่นำมาใช้กับ iPhone พัฒนาโดยวิศวกรชื่อ Wayne Westerman ที่ต่อมา Apple เข้าซื้อกิจการ FingerWorks ของ Westerman ที่ผลิตแท่นพิมพ์แบบสัมผัส นักวิเคราะห์เห็นว่า แม้ Apple จะไม่ได้เป็นคนคิดค้นระบบจอสัมผัสก็ตาม แต่ก็เป็นคนพัฒนาระบบนี้ให้สมบูรณ์ และกลายเป็นมาตรฐานของโทรศัพท์แบบสมาร์ทโฟน
นครต้องห้ามของ Apple ในจีน
เรื่องราวความเป็นมาของ iPhone เต็มไปด้วยความลับ แม้จะเป็นสมาร์ทโฟนที่เป็นส่วนหนึ่งในชีวิตของคนจำนวนมาก แต่ก็ถูกออกแบบมาทำให้คนทั่วไปรู้สึกว่า เป็นสินค้าที่เพิ่งจะวางตลาดใหม่ๆ หน้าปัดสีดำที่เรียบของ iPhone ไม่ได้บอกให้รู้ว่าใครเป็นคนผลิตอุปกรณ์ชิ้นนี้ หรือผลิตจากที่ไหน และผลิตอย่างไร คนทั่วไปไม่สามารถเปิดเครื่อง iPhone ได้ ยกเว้นจะมีไขควงพิเศษเรียกว่า Pentalobe ทั้งหมดนี้เป็นวัฒนธรรมความลึกลับที่ Apple สร้างให้กับ iPhone
ด้านหลังของ iPhone เขียนไว้ว่า “ออกแบบโดย Apple ที่แคลิฟอร์เนีย ประกอบในจีน” แต่โรงงานประกอบเครื่อง iPhone ในจีนเป็นโรงงานที่ลึกลับมากสุด และมีระบบรักษาความปลอดภัยเข้มงวดมากสุด โรงงานประกอบเครื่อง iPhone ใหญ่สุดคือโรงงานชื่อ หลงหัว (Longhua) ของบริษัทไต้หวันชื่อ Foxconn ตั้งอยู่ที่เมืองเสิ่นเจิ้น Foxconn เป็นบริษัทที่จ้างงานใหญ่สุดในจีน มีคนงานถึง 1.3 ล้านคน ทุกวันนี้ iPhone ผลิตจากโรงงานหลายแห่งในจีน แต่เป็นเวลาหลายปีที่โรงงานหลงหัวของ Foxconn เป็นแหล่งผลิตสำคัญที่สุด
โรงงานหลงหัวที่ผลิต iPhone มีชื่อโด่งดังขึ้นมา เพราะนับจากปี 2010 เป็นต้นมา คนงานเริ่มมีการฆ่าตัวตาย เพื่อประท้วงสภาพการทำงานแบบทหาร ที่กดดันคนงานให้ทำงานเป็นเวลานานในแต่ละวัน คนงานทำงานวันละ 12 ชั่วโมง คนงานบางคนให้สัมภาษณ์ว่า วันวันหนึ่งมีเครื่อง iPhone ผ่านมือ 1,200 เครื่อง ข่าวการฆ่าตัวตายของคนงานที่โรงงานหลงหัวทำให้ Foxconn เริ่มย้ายการผลิต iPhone มาโรงงานแห่งใหม่ที่เมืองเจิ้งโจว (Zhengzhou) มณฑลเหอหนาน (Henan)
นิตยสาร Nikkei Asian Review รายงานว่า โรงงานผลิต iPhone แห่งใหม่ที่เมืองเจิ้งโจว ทำให้เมืองนี้ถูกเรียกว่า “นครไอโฟน” โรงงานแห่งนี้มีคนงาน 350,000 คน ผลิต iPhone ได้วันหนึ่ง 500,000 เครื่อง Apple ขาย iPhone ปีหนึ่งประมาณ 210 ล้านเครื่อง 70% ของจำนวนนี้ มาจากโรงงานประกอบ iPhone ของ Foxconn ส่วนอีก 30% มาจากโรงงานประกอบของบริษัทไต้หวันอีก 2 แห่ง คือ Pegatron และ Wistron
รัฐบาลสหรัฐฯ ตั้งแต่สมัยบารัก โอบามา พยายามที่จะดึงงานการผลิต iPhone กลับมายังสหรัฐฯ สตีฟ จอบส์ เคยพูดว่า งานดังกล่าวจะไม่ย้ายกลับมายังสหรัฐฯ ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ค่าแรงในต่างประเทศถูกกว่า แต่ยังเป็นความขยันของคนงาน และการทำงานที่ยืดหยุ่นของแรงงาน ที่พร้อมจะสนองความต้องการในการผลิตของ Apple ผู้บริหาร Apple คนหนึ่งเคยให้สัมภาษณ์ New York Times ว่า ที่ต้องอาศัยแรงงานจีน เพราะในบางกรณี เช่น ต้องแก้ไขจอสัมผัสในนาทีสุดท้าย ก่อนจะผลิตออกสู่ตลาด ก็สามารถระดมคนงานจีน 8,000 คน มาทำงานเป็นกะละ 12 ชั่วโมง ภายใน 96 ชั่วโมง ก็สามารถผลิต iPhone ออกมาได้ 10,000 เครื่องต่อวัน โรงงานในสหรัฐฯ ไม่สามารถทำการผลิตแบบนี้ได้
ความสำเร็จของ iPhone คือการเป็นอุปกรณ์เพียงเครื่องเดียว แต่ทำหน้าที่เหมือนกับเครื่องคอมพิวเตอร์ที่อยู่ในกระเป๋าคน และคนใช้มีความสะดวกง่ายดายในการใช้งาน แต่เทคโนโลยีแตกต่างจากผลงานทางศิลปะ เช่น ดนตรีที่ผู้คนชื่นชมเป็นเวลานานแสนนาน เทคโนโลยีเหมือนกับคลื่นทะเล ที่ในอนาคตข้างหน้าก็จะมีคลื่นลูกใหม่พัดเข้ามาแทนที่คลื่นลูกเก่า iPhone ก็คงจะไม่ยืนยงไปตลอด สักวันหนึ่งข้างหน้า ก็จะมี “อุปกรณ์เครื่องเดียว” แบบใหม่ ที่ดีกว่า มาแทนที่
เอกสารประกอบ
Brian Merchant. The One Device, Little, Brown and Company, 2017.
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
