รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
เว็บไซต์ nytimes.com รายงานในบทความชื่อ The Airline Rebound Takes Off ว่า วันจันทร์ที่ 31 พฤษภาคมนี้ ถือเป็นวันรำลึกทหารที่เสียชีวิตจากสงครามของสหรัฐอเมริกา ตามปกติจะถือเป็นวันเริ่มต้นของฤดูการเดินทางในช่วงหน้าร้อน แต่ในปีนี้ วันดังกล่าวนี้ มีอะไรที่พิเศษมากกว่านี้ คือเป็นวันสิ้นสุดของช่วงที่เลวร้ายสุดของประวัติศาสตร์สายการบินพาณิชย์
หลังจากขาดทุนเป็นเงินหลายพันล้านดอลลาร์ ในช่วงที่เกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19 สายการบินสหรัฐฯคาดว่า ในระยะ 1-2 เดือนข้างหน้า ความต้องการเดินทางโดยเครื่องบินจะมีสูง เพราะคนอเมริกันกลับมาใช้ชีวิตปกติ ค่าโดยสารเครื่องบินเพิ่มสูงขึ้นจนเกือบมาอยู่ในระดับก่อนเกิดโรคระบาด นักเดินทางแห่กันจองบัตรโดยสารเครื่องบินล่วงหน้า ทำให้สายการบินมั่นใจ ที่จะเพิ่มเที่ยวบินมากขึ้น
สายการบินพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า จำนวนผู้โดยสารชาวอเมริกัน ที่เดินทางโดยเครื่องบิน เพื่อท่องเที่ยวและกลับไปเยือนญาติพี่น้องนั้น ฟื้นตัวกลับมาแทบจะหมดแล้ว แต่ผู้โดยสารยังต้องสวมหน้ากากอนามัยที่สนามบิน และบนเครื่องบิน อย่างน้อยก็จนถึงกลางเดือนกันยายนนี้
แต่การฟื้นตัวของสายการบินจะยังใช้เวลาอีกนาน เพราะลูกค้าที่เคยทำรายได้อย่างมากให้แก่สายกาบิน คือนักธุรกิจและนักเดินทางระหว่างประเทศ ยังไม่ฟื้นตัว สมาคม Airlines for America กล่าวว่า จำนวนผู้โดยสารจะกลับคืนมาเหมือนเดิม ก็คงจะเป็นในปี 2023
โควิด-19 ชัดดาวน์ธุรกิจการบิน
เมื่อเดือนเมษายน 2021 บริษัทที่ปรึกษา Oliver Wyman เผยแพร่รายงานการศึกษาชื่อ Airline Economic Analysis 2020-2021 โดยระบุว่า ผลกระทบของโควิด-19 ต่อธุรกิจการบิน เป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน รายได้ ผลกำไร และความต้องการเดินทางที่สูบหายไป จะเปลี่ยนแปลงขั้นมูลฐานต่อธุรกิจการบิน เหมือนกับที่เปลี่ยนวิถีชีวิตในทุกด้านของคนเรา การเดินทางและชีวิตทางเศรษฐกิจ จะไม่กลับมาเหมือนเดิม เหมือนกับช่วงก่อนที่จะเกิดการแพร่ระบาด
IATA สมาคมสายการบินระหว่างประเทศระบุว่า ในปี 2020 ความต้องการเดินทางทางอากาศลดลง 65.9% เมื่อเทียบกับปี 2019 ส่วนการเดินทางระหว่างประเทศลดลง 75.6% เนื่องจากประเทศต่างๆมีข้อห้ามการเดินทาง แต่การเดินทางภายในประเทศลดลงน้อยกว่าคือ 48.8% IATA กล่าวว่า ในปี 2020 สายการบินทั่วโลกขาดทุน 118.5 พันล้านดอลลาร์ และในปี 2021 จะขาดทุนเพิ่มเติมอีก 38.7 พันล้านดอลลาร์
รางานของ Oliver Wyman กล่าวว่า การฟื้นตัวสู่ภาวะปกติของธุรกิจการบินภายในประเทศของสหรัฐฯ จะเกิดขึ้นในช่วงต้นปี 2022 ส่วนการเดินทางของนักธุรกิจและการเดินทางระหว่างประเทศ จะกลับคืนมาในระดับก่อนเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19 ในปี 2023
แนวโน้มการฟื้นตัวของตลาดการบินในประเทศ จะมีส่วนช่วยสายการบินสหรัฐฯ เพราะตลาดในประเทศของสายการบินสหรัฐฯ มีสัดส่วนมากกว่า 60% ของทั้งหมดส่วนในยุโรป การฟื้นตัวของตลาดในประเทศ จะไม่มีบทบาทสำคัญเหมือนกับในสหรัฐฯ เนื่องจากการเดินทางในประเทศและกับประเทศใกล้เคียง จะอาศัยรถไฟ การเดินทางโดยเครื่องบินในเส้นทางภายในประเทศ มีสัดส่วนเพียง 10% เท่านั้น
การเดินทางเพื่อท่องเที่ยวฟื้นตัวก่อน
ในภาวะปกติ กว่า 50% ของผลกำไรของสายการบินสหรัฐฯ มาจากการเดินทางของนักธุรกิจ และมีสัดส่วน 1 ใน 3 ของรายได้ทั้งหมด ในการจองที่นั่งโดยสาร รายได้เฉลี่ยของนักธุรกิจต่อคน จะสูงถึง 4.3 เท่าของรายได้เฉลี่ยต่อคนของผู้โดยสารที่เป็นนักท่องเที่ยว แต่การฟื้นตัวที่เกิดขึ้นในตลาดนักเดินทางเพื่อท่องเที่ยว ที่มีค่าเฉลี่ยราคาค่าโดยสารต่ำ สายการบินมีรายได้จากตลาดนี้ในสัดส่วนที่สูง ก็หมายความว่า สายการบินจะยังมีรายได้ที่หายไปค่อนข้างมาก และยังจะประสบภาวะขาดทุนที่สูง
การฟื้นตัวของตลาดการเดินทางของนักท่องเที่ยว ที่มีอัตราเร็วกว่าตลาดการเดินทางของนักธุรกิจ ทำให้สายการบินต้นทุนต่ำได้เปรียบสายการบินที่ให้บริการสมบูรณ์ (full service airline) เพราะนักท่องเที่ยวถือเป็นตลาดหลักของสายการบินต้นทุนต่ำ นอกเหนือจากความได้เปรียบของสายการบินต่ำในเรื่องด้านต้นทุนดำเนินงาน
นักเดินทางที่ยังอยู่ใกล้บ้าน
รายงาน Oliver Wyman กล่าวว่า ตลาดสำคัญของสายการบินที่หายไปอีกส่วนหนึ่ง คือ ตลาดนักเดินทางระหว่างประเทศ การสูญหายของตลาดนักเดินทางระหว่างประเทศ ก็เหมือนกับการสูญหายของตลาดนักเดินทางเพื่อทำธุรกิจ เพราะเกิดจากมาตรการจำกัดการเดินทางของประเทศต่างๆ ที่กลายเป็นอุปสรรคต่อการเดินทางระหว่างประเทศ
ตลาดนักเดินทางระหว่างประเทศที่หายไป กระทบรุนแรงต่อบางภูมิภาค จีน เวียดนาม และเกาหลีใต้สามารถควบคุมการแพร่ระบาดได้ในเวลาไม่นาน แต่จำนวนผู้โดยสารเส้นทางระหว่างประเทศลดลงถึง 70% เพราะสาเหตุจากข้อจำกัดในการการเดินทางจากต่างประเทศ ปี 2020 ความต้องการเดินทางภายในประเทศของ 3 ประเทศนี้ กลับมาในระดับปี 2019 แต่ผู้โดยสารระหว่างประเทศก็หายไปจำนวนมาก ในจีนเอง การเดินทางระหว่างประเทศมีสัดส่วนถึง 45% ของธุรกิจการบิน
ในครึ่งหลังของปี 2020 จำนวนที่นั่งของเครื่องบินสำหรับตลาดภายในประเทศลดลง 34% แต่ที่นั่งสำหรับตลาดต่างประเทศหายไป 75% เมื่อบวกกับการที่สายการบินนำเครื่องบินลำตัวกว้าง ออกจากฝูงบิน การท่องเที่ยวของนิวยอร์กและปารีสจึงได้รับผลกระทบอย่างหนัก แต่ก็มีการคาดการณ์กันว่า หากประเทศต่างๆสามารถฉีดวัคซีนได้เร็วตามหลังสหรัฐฯ ตลาดเดินทางท่องเที่ยวระหว่างประเทศ จะฟื้นตัวเร็วกว่าตลาดการเดินทางเพื่อทำธุรกิจ
วัคซีนกับการเดินทางโดยเครื่องบิน
การฉัดวัคซีนอย่างรวดเร็วของสหรัฐฯที่ได้วันละ 2 ล้านโดส มาเป็น 3 ล้านโดส ทำให้คาดหมายกันว่า ในต้นเดือนกรกฎาคมนี้ สหรัฐฯจะมีภูมิคุ้มกันหมู่ ดังนั้น การเดินทางทางอากาศในประเทศของสรัฐฯ จะฟื้นตัวรวดเร็วในฤดูร้อนนี้ แต่ก็ยังมีความเสี่ยงในเรื่องการเกิดสายพันธุ์ใหม่ของไวรัส ที่ต่อต้านวัคซีน หรือภูมิคุ้มกันของวัคซีนมีอายุสั้น
จีนเป็นตัวอย่างทิศทางการเติบโตของธุรกิจการบิน แม้จะยังไม่มีการฉีดวัคซีนอย่างแพร่หลาย แต่อาศัยมาตรการแบบเด็ดขาดในการควบคุมโควิด-19 ในเดือนพฤศจิกายน 2020 การเดินทางภายในประเทศด้วยเครื่องบินของจีน กลับคืนมาที่ระดับในปี 2019 แต่ตลาดการเดินทางระหว่างประเทศ คงจะต้องใช้เวลานานกว่านี้ ในการฟื้นตัว เพราะหลายประเทศคงจะนำมาตรการวัคซีนพาสสปอร์ตมาใช้
รายงาน Oliver Wyman กล่าวว่า เนื่องจากยังอยู่ในช่วงการแพร่ระบาดโควิด-19 จึงเป็นเรื่องยากที่จะบอกว่า ผลกระทบทางด้านใดบ้าง ที่จะเกิดขึ้นอย่างถาวร การหยุดชะงักที่เกิดขึ้นกับการเดินทางเพื่อธุรกิจ คงจะยังไม่ฟื้นตัวในเร็ววัน การประชุมแบบ Videoconference สามารถเป็นทางเลือกที่ทดแทนการเดินทางได้ สิ่งนี้หมายความว่า ตลาดการเดินทางธุรกิจ ยังจะฉุดผลกำไรของสายการบินต่อไปในอนาคตข้างหน้า
สำหรับสายการบินที่ให้บริการแบบสมบูรณ์ การสูญหายไปของตลาดหารเดินทางของนักธุรกิจ หมายความว่าจะต้องมีการประเมินสภาพตลาดที่เปลี่ยนแปลงไปนี้
การจะออกจากวิกฤติครั้งนี้ สายการบินที่ให้บริการแบบสมบูรณ์จะต้องแข่งขันโดยตรงกับสายการบินต้นทุนต่ำ เพื่อแย่งผู้โดยสารที่เดินทางเพื่อการท่องเที่ยว
แทนที่จะเสนอบริการในระดับระดับเลิศ แก่ผู้โดยสารคุณภาพที่สูง สายการบินให้บริการเต็มรูปแบบ อาจต้องเริ่มเสนอบริการในรูปแบบ ที่ผู้โดยสารมีสิทธิ์ที่จะเลือกซื้อได้ (a la carte) เพราะฐานลูกค้าที่มีลักษณะกว้าง จะมีความต้องการที่แตกต่างกันไป และมีความสามารถกับความยินดีเต็มใจ ที่จะจ่ายเงินแตกต่างกันไป
โควิด-19 ยังเป็นภัยต่อการฟื้นตัวของธุรกิจสายการบิน ที่ผ่านมา การกลายพันธุ์ยังไม่มีผลต่อวัคซีน แต่การผ่อนคลายมาตรการป้องกัน อาจทำให้การแพร่ระบาดปะทุขึ้นมาอีก เมื่อมีกรณีการติดเชื้อใหม่ ก็หมายถึงความเสี่ยงของการที่จะเกิดการกลายพันธุ์
เอกสารประกอบ
The Airline Rebound Takes Off, May 28, 2021, nytimes.com
Airline Economic Analysis 2020-2021, OliverWyman
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
