วันที่ 9 พฤษภาคม 2568 ธนาคารแห่งประเทศไทย จัดงานพบปะสื่อมวลชน Meet the Press ครั้งที่1/68 โดย ดร.เศรษฐพุฒิ สุทธิวาทนฤพุฒิ ผู้ว่าการ ธนาคารแห่งประเทศไทย
ดร.เศรษฐพุฒิ กล่าวว่า Meet the Press วันนี้โดยหลักต้องการที่จะตอบคำถามที่ทางสื่อสนใจ เกี่ยวกับแนวโน้มเศรษฐกิจ เกี่ยวกับผลกระทบของมาตรการภาษีนำเข้าของสหรัฐฯว่าจะกระทบไทยอย่างไร
ความไม่แน่นอนสูงผลของพายุยังมาไม่ถึง
“ผลระทบของภาษีการค้า สร้างความไม่แน่นอนสูงมาก และมีหลายอย่างที่ยังไม่ค่อยชัดเจน ก็อย่างที่เห็นในกนง.เอง ตอนที่เราออก forecast ตัวเลขประมาณการ มีฉากทัศน์ 2 ฉากทัศน์ ซึ่งปกติเราจะไม่ทำ แต่สะท้อนว่าตอนนี้สิ่งที่เราเห็น ที่เราเจอ ที่เผชิญอยู่ มีความไม่แน่นอนสูงจริง ๆ แต่ผมเข้าใจว่าการที่เราจะไปพูดว่าแบบทุกอย่างคลุมเครือ ไม่แน่นอน ไม่มีความชัดเจน ก็ไม่ได้ช่วย ภาคธุรกิจ ภาคประชาชนในการที่จะเตรียมตัวแล้วก็ทำตัวให้พร้อมที่จะรับมือเรื่องพวกนี้ วันนี้จะขอพยายามอาจจะฉายในของที่แบบเราพอที่จะดูออก ท่ามกลางความไม่แน่นอนว่ามีอะไรบ้างที่เราพอดูออก เกี่ยวกับของที่กำลังมาว่าจะเป็นอย่างไร ก่อนหน้านี้ก็ได้พูดไปเหมือนกันว่า มองไปข้างหน้าเห็นได้ชัดว่าพายุกำลังมา” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า คำถามคือ ถ้าบอกว่าพายุกำลังมา สิ่งที่คนอยากรู้คืออะไร จะบอกว่าพากำลังมาเฉยๆ คงไม่พอ คงอยากรู้ว่า แล้วพายุจะมาถึงเมื่อไหร่ ผลกระทบนานแค่ไหน มาแล้วก็จะกระทบใครตรงไหน อย่างไร แล้วก็หนักแค่ไหนแล้วก็หลังจากนั้นหลังที่พายุมาแล้ว หลังจากผ่านไปแล้ว สถานการณ์จะเป็นอย่างไรก็คงเป็นเรื่อง เป็นคำถามที่คนอยากจะรู้
“ผมพยายามจะฉายภาพเท่าที่เห็นได้ตอนนี้ แต่ก็มีความยาก เพราะมีโอกาสที่จะเปลี่ยนแปลงจะคลาดเคลื่อนมีอยู่แล้ว แต่ผมว่าการที่เราจะฉายมุมมองของเราก็อาจจะอย่างน้อยเป็นประโยชน์ในการที่จะให้ภาคธุรกิจ ภาคเอกชน เตรียมรับมือ” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ข้อแรก เป็น Timing พายุจะมาเมื่อไหร่ มาถึงเมื่อไหร่ จะอยู่นานแค่ไหน ตอนนี้มองออกไปข้างหน้า เห็นชัดว่าพายุออกมาแล้ว แต่ผลของพายุจริงๆ ในแง่ของโลกตัวเลข ยังไม่เห็นอย่างชัดๆ ส่วนหนึ่งเท่าที่ดูผลเรื่องของการค้าในหลายมิติก็ยังไม่ค่อยเห็น เพราะเมื่อทุกคนรู้ว่ามีภาษีนำเข้าจะเกิดขึ้น ก็มีการนำเข้าเร็วขึ้น นำเข้าล่วงหน้า ช่วงที่ผ่านมาก็ยังไม่ได้สะท้อนสิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้น แต่ก็มีผลบางอย่างที่เริ่มเห็นแล้ว เช่น มีความไม่แน่นอนสูง การลงทุนต่าง ๆ จึงอยู่ในโหมดที่จะรอคอย
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ผลของพายุที่เข้าคงไม่เห็นเร็ว เพราะมีผลที่เกิดจากเรื่องของนำเข้าเร็ว นำเข้าล่วงหน้า รวมทั้งการเจรจาต่าง ๆ ที่กำลังเกิดขึ้นอยู่
“ผลจริงๆ ก็คงเริ่มเห็นที่หนักๆ ก็คือครึ่งหลังของปี โดยเฉพาะในไตรมาส 4 หลังจากนั้นที่มองไว้ ซึ่งตัวนี้ก็สะท้อนสิ่งที่คนมองในเศรษฐกิจหลักด้วยว่าเศรษฐกิจสหรัฐฯตัวเลขต่างๆ น่าจะหนักขึ้นประมาณไตรมาส 4 อีกอย่างที่อยากจะสื่อนอกจากเรื่องเวลาแล้วก็คือ ผลกระทบรอบนี้ พายุตัวนี้ใช้เวลานาน ไม่จบเร็ว ถ้ามองว่า อีกภายใน 90 วันที่ระงับการบังคับใช้ภาษีไว้ทุกอย่างเหมือนจะเคลียร์ไป ก็ชัดเจนว่าคงไม่ใช่ เพราะหลัก ๆ คือจำนวนประเทศที่ต้องเจรจาสูงมาก การเจรจาก็คงไม่ง่าย การเจรจาที่เป็นข่าวออกมาเกี่ยวกับข้อตกลงสหรัฐฯกับอังกฤษ ก็สะท้อนเหมือนกันทุกอย่างคงใช้เวลาก่อนที่จะคลี่คลาย เป็นลักษณะพายุที่มาและใช้เวลายาวกว่าจะเคลียร์ได้” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ส่วนการปรับตัวก็เช่นเดียวกัน ก็คงจะยาวนาน เพราะสิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้นหลังการประกาศภาษี และเริ่มเห็นความชัดในระดับหนึ่ง คือ Supply Chain ต่าง ๆ แต่การปรับตัวของ Supply Chain ใช้เวลานานเป็นปี ตัวนี้ก็เป็นอีกอันหนึ่งที่สะท้อนว่า shock ครั้งนี้จะเป็น shock พายุนี้ใช้เวลาไม่ได้จบในเร็ววัน
กระทบตรงไหน ขนาดไหน ใครถูกกระทบ พื้นที่ที่จะโดนเป็นใคร
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า อันแรกที่ชัดก็คือจุดที่จะโดนหนักสุด คือ กลุ่มที่ส่งออกไปสหรัฐฯ 5 หมวด ตามที่เคยประเมินไว้ ทั้ง 5 หมวดเป็นกลุ่มหลักที่จะได้รับผลจากมาตรการภาษี เพราะเป็นหมวดที่ส่งออกไปที่สหรัฐฯมาก ทั้งเครื่องใช้ไฟฟ้า ยานยนต์และชิ้นส่วน(รวมยางล้อ) อาหารแปรรูป และเครื่องจักร มันเครื่องใช้ไฟฟ้า อีกกลุ่มหนึ่งที่เป็นห่วงค่อนข้างมาก ซึ่งไม่เฉพาะกลุ่มที่ส่งออกไปที่สหรัฐ แต่เป็นกลุ่มที่โยงกัน ที่อยู่ในห่วงโซ่อุปทาน(supply chain) ซึ่งอาจจะไม่ได้ส่งออกไปที่สหรัฐแต่อาจจะส่งไปที่ประเทศอื่นแล้ว ประเทศพวกนั้นส่งต่อไปที่สหรัฐฯอีกทอดหนึ่ง กลุ่มที่อยู่ในห่วงโซ่อุปทานนี้ก็จะได้รับผลกระทบเช่นเดียวกัน
“แต่มีกลุ่มหนึ่งที่เป็นห่วงมากเป็นพิเศษ คือ กลุ่มที่จะโดนกระทบจากเรื่องของสินค้านำเข้าที่จะทะลักเข้ามาในไทย เพราะการที่ประเทศต่างๆ ที่ไม่สามารถส่งไปที่สหรัฐได้ สิ่งที่จะตามมาก็คือสินค้าที่เขาส่งออกก็ต้องไปที่อื่น ซึ่งหนึ่งที่จะไปก็คือเป็นบ้านเราและโอกาสที่สินค้าต่างๆ จะทะลักเข้ามาในไทยก็สูง การที่สินค้าพวกนี้จะทะลักเข้ามาในไทยจะกระทบหลายธุรกิจด้วยกัน” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า จะเห็นได้ว่ารอบนี้ผู้ที่ถูกกระทบหนัก เป็นภาคการผลิต ต่างจากช่วงการระบาดโควิด ซึ่งขณะนั้นภาคการผลิตยังพอไปได้ ส่งออกยังพอไปภาคที่ได้รับผลกระทบหนักโดยตรงคือภาคบริการ
“พายุที่เข้ามาไม่ใช่จะได้รับผลกระทบทุกคน ไม่ได้โดนทุกพื้นที่ จะเป็นลักษณะภาค real sector ก่อน แต่ถามว่าผลข้างเคียงจะตามมา จะมีไหม ก็มีบ้าง ความไม่แน่นอนมันยังสูงมาก ทุกวันที่มีข่าวออกมากแนวโน้มก็เปลี่ยน แต่จากที่ดูครั้งนี้ก็ต้องบอกว่าผลระยะยาวมหาศาลแน่นอน แต่ถ้าเทียบกับ shock อื่น ๆ ที่เราเคยเจอก็คิดว่าไม่ได้หนักเท่ากับวิกฤติอื่น ๆที่เราเคยผ่านมาไม่ว่าจะเป็นช่วงโควิดหรือช่วงวิกฤติปี 40” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ความลึกของ shock ครั้งนี้ก็ไม่น่าจะหนักเท่ากับวิกฤติอื่น ๆที่ไทยเคยประสบ ดังจะเห็นได้จากมูลค่าเพิ่ม(value added) ของการส่งออกของโดยรวมไปสหรัฐฯทั้งหมดประมาณ 2.2% ของ GDP เป็นตัวเลขที่ไม่น้อย แต่เมื่อเทียบกับ shock ที่เคยเจอในอดีตไม่ว่าจะเป็นปี 40 หรือช่วงโควิด หรืออื่นต่าง ๆที่ GDP ลงไปมากกว่านี้ เทียบดูแล้วก็ไม่ได้หนัก แต่ก็จะมีผลระยะยาว
“ประเด็นสุดท้ายแล้วหลังพายุผ่านไปจะเป็นอย่างไรก็ต้องบอกว่า โลกเปลี่ยนแปลงไปเลย จะเปลี่ยนแปลงไปจริงๆหลังจากสถานการณ์ตรงนี้ การที่เราจะต้องปรับตัวต่าง ๆเพื่อให้อยู่อย่างสง่างามในโลกหลังพายุมีความจำเป็นอย่างสูงเป็นพิเศษ” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ด้วยความไม่แน่นอนที่ยังสูง การที่จะประเมินผลกระทบออกมาเป็นตัวเลขชัดเจนยังไม่สามารถทำได้ กนง.เองก็ได้ใช้ตัวเลขเป็นฉากทัศน์เพื่อให้เห็นภาพขึ้นมาระดับหนึ่ง
เศรษฐกิจลงไม่ลึกเท่าวิกฤติอื่น
เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนขึ้น ดร.เศรษฐพุฒิ ได้เขียนรูปประกอบ พร้อมอธิบายว่า เมื่อนึกถึง shock ต่างๆ ที่เกิดขึ้น ก็จะมีคำถามเกี่ยวรูปแบบของ shock ว่าจะเป็นแบบไหน เพื่อเป็นแนวทางในการต้องจับตา เช่น แบบ U-Shape หรือแบบ V-Shape ที่ลงลึกลงเร็ว แล้วฟื้นเร็ว ซึ่งครั้งนี้ต้องบอกว่า ไม่ใช่ V-shape “แต่โอกาสน่าจะเป็นเหมือนตัว V ที่แบบขากว้าง ๆ
“ขอย้ำว่ามีโอกาสเปลี่ยนไปได้ แต่ว่าเพื่อให้เป็น guide ในการที่มอง จับตามอง เพื่อจะให้เห็นว่าหน้าตาเป็นอย่างไร”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า จาก shock ที่เจอ ก็คาดว่าก็น่าจะลงไปแบบตัว V ขากว้าง การฟื้นคงใช้เวลาพอสมควร “สิ่งที่เราต้องพยายามสังเกตก็คือ จุดต่ำสุดอยู่ไหนแล้วเทียบกับก่อนจะเป็นอย่างไรหลังที่ฟื้น เพื่อเป็น guide จากการประเมินในลักษณะจะเห็นว่ามี 2-3 ช่วงที่ต้องใส่ใจ หนึ่ง คือ ช่วงที่กำลังลง สองช่วงที่ใกล้จุดต่ำสุดว่าจะลึกแค่ไหน สามที่สำคัญก็ช่วงนี้ ช่วงจะกลับไปฟื้นกลับไปสู่สภาวะ aftermath สุดท้ายแล้ว หลังจากพายุผ่านไป เราจะเป็นอย่างไร เป็น 4 ระยะ”
ระยะแรกจะลงเร็วแค่ไหน ลึกแค่ไหน ขึ้นกับการเจรจา ไม่ใช่เพียงการเจรจาของไทยกับสหรัฐฯที่ต้องใช้เวลา มีหลายประเทศมากที่ต้องเจรจา อีกทั้งประเทศในกลุ่มประเทศหัวแถวต้องเจรจาก่อน แล้วการเจรจาอาจจะไม่ได้ง่าย ยกตัวอย่างข่าวการเจรจาของสหรัฐฯกับสหราชอาณาจักร รายละเอียดหลายอย่างยังไม่ค่อยชัดเจน เป็นเพียงกรอบ(Framework) ที่ต้องไปเจรจาต่อ โดยเฉพาะในบางหมวด ไม่ใช่ว่าเจรจาเสร็จแล้วทุกอย่างชัด มีรายละเอียดอีกมาก
“การเจรจาการค้าตามปกติก็ใช้เวลากันเป็นปี การที่จะทำเร็วคงทำให้ครบถ้วนไม่ได้และความไม่แน่นอนก็จะยังมีเหลืออยู่ ซึ่งความไม่แน่นอนอย่างที่เหลืออย่างนี้เป็นตัวถ่วงการลงทุน และการจะบอกว่าทุกอย่างจะจบเร็วเคลียร์เร็ว เราคิดว่าโอกาสนี้ต่ำ ล่าสุดก็เห็นมีข่าวจากทางสหรัฐฯที่ผู้แทนการค้าบอกว่าการเจรจากับประเทศอื่นยกตัวอย่างอย่างทางเอเซีย ญี่ปุ่น เกาหลี ว่าน่าจะใช้เวลานานกว่าของสหราชอาณาจักร เพราะซับซ้อนกว่า”
“ท้ายสุด ตัวสำคัญที่จะบอกว่าจะหนักและลึกแค่ไหนก็คือจีน การเจรจา การค้ากับจีนน่าจะใช้เวลานานมากด้วยความที่รายละเอียดเยอะมาก ผลกระทบในแต่ละเรื่องก็มาก การเจรจาคงไม่ง่าย ตรงนี้คงใช้เวลาพอสมควร ก็เป็นที่มาที่เราคิดว่าจุดต่ำสุดคงไม่เร็วกว่าไตรมาส 4 ปีนี้น่าจะใช้เวลากว่าเราจะเห็นความชัดเจน และเห็นหลังความชัดเจนและผลที่จะกลับมาให้ฟื้นได้ ก็คงใช้เวลา”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า สิ่งที่สร้างความสบายใจได้บ้าง คือ ความลึกของตัวนี้ไม่น่าจะลึกเท่ากับ shock ที่เราเคยเจอครั้งก่อนๆ ถ้าเทียบเคียงกับช่วงวิกฤติการเงินโลก 2008 รอบนั้นการส่งออกตกลงไป 13% รอบนี้ตัวเลขฉากทัศน์ที่สอง ที่มองว่าเป็นกรณีรุนแรง(adverse scenario) ก็ติดลบประมาณ 1% กว่า หรือไม่ได้แรงมาก
“ความลึกของ shock ผมคิดว่ามันหนักแล้วจะส่งผลระยะยาว แต่เราไม่ควรตกใจจนเกินไป ไม่ควรชะล่าใจแน่นอน ความจำเป็นของความปรับตัวนี้มี แต่ไม่ควรตกใจเกินไป ภายใต้ความไม่แน่นอนในกรณีฉากทัศน์ที่เกิดสงครามการค้าอย่างเต็มที่ แบบคุยกันไม่ได้เลยระหว่างสหรัฐฯกับจีนในเรื่องการค้าระหว่างสองประเทศ ความชันของการปรับลงก็จะชันกว่านี้ และจะลึกกว่านี้ สิ่งต้องจับตามองในระยะแรกและระยะสอง ตัวสำคัญ คือ การเจรจาโดยเฉพาะกับระหว่างสหรัฐฯกับจีนเป็นปัจจัยหลักที่จะส่งผลกระทบต่อโลกและต่อไทย และการเจรจาของเราเองว่าจะได้เงื่อนไขอะไร” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
อย่างไรก็ตาม shock นี้จะไม่ดิ่งไปมหาศาล เทียบกับวิกฤติอื่นๆ และๆ ไม่น่าที่จะเกิดขึ้นเพราะชัดเจนว่าหลายฝ่ายคิดว่าระดับภาษีนำเข้าตอนนี้กว่า 100% ทั้งสหรัฐ กับ จีนกับสหรัฐฯ เป็นอย่างนี้ไม่ได้ เนื่องจากภาคการผลิตของอเมริกาเองพึ่งการนำเข้าของชิ้นส่วน ที่เป็นสินค้าขั้นกลางค่อนข้างมาก อย่างอิเล็กทรอนิกส์มีสัดส่วน ประมาณ 46% ของสินค้าขั้นกลางที่จะเอาไปใช้ในการผลิตต่อ ในอิเล็กทรอนิกส์ 46% มาจากจีน ถ้าตัดตรงนี้ผู้ผลิตก็ไม่สามารถะผลิตได้
“โอกาสที่จะเกิดสงครามการค้าเต็มที่ และปรับลงแรงไม่น่าจะเกิด จะเป็นฉากทัศน์ที่มีการเจรจาไปก่อน แต่ไม่ใช่เจรจาแล้วจบ จะเหมือนกับการเจรจาเคลียร์บางอย่างไปก่อนแล้ว ต้องไปคุยต่อ ระหว่างนี้ก็มีภาษี อย่างไรก็ตามเศรษฐกิจไทยจะปรับลง เพราะนัยหนึ่งที่ถอดมาการเจรจาระหว่างสหรัฐฯกับสหราชอาณาจักรคือ ภา๊พื้นฐาน 10% ยังอยู่ แม้สหรา่ชอาณาจักรนำเข้าจากสหรัฐมากกว่าส่งออก สหรัฐฯไม่ได้มีขาดดุลการค้ากับสหราชอาณาจักรก็ยังถูกเก็บภาษีพื้นฐาน 10% ประเทศอื่นอย่างไรก็ต้องถูกเก็บ 10% ก็ต้องบอกว่าไม่น้อยเลย 10% ถ้าเทียบกับที่ก่อนหน้านั้น US Effective Tariff Rate อยู่ที่ประมาณกว่า 2% ” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
อัตราภาษี 10% ถือว่าสูง การค้าโลกจะลดลง แล้วจะมีนัยในระยะข้างหน้าว่า โลกหลังทั้งหมดผ่านไปจะไม่เหมือนเดิม อีกสัญญานหนึ่งน่าเป็นห่วงที่สะท้อนว่าโลกเปลี่ยนไปแล้ว ข้างหน้าจะไม่เหมือนเดิม หลักการอันสำคัญของการค้าโลกที่ทุกที่ยึดกันไว้เดิม คือ MFN หรือ Most Favored Nation ดูเหมือนว่าไม่ใช้แล้ว ซึ่งหากมากขึ้นก็จะส่งผลให้ความวุ่นวายเกี่ยวกับการค้าสูงมากขึ้น และจะกระทบว่า End Game ของทั้งหมดจะเป็นอย่างไร
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ระยะที่สาม กรณีที่ถึงจุดต่ำสุดแล้ว ก็เป็นเรื่องของการฟื้นตัว “ตรงนี้ชัดเจนว่าจะใช้เวลาค่อนข้างยาว น่าจะยาวกว่าช่วงแรก เพราะว่าช่วงหลังการฟื้นตัว เป็นเรื่องของการปรับตัว เป็นการปรับตัวของห่วงโซ่อุปทาน ซึ่งพวกนี้ใช้เวลาอยู่แล้วเป็นปีแล้วแต่หมวด และที่สำคัญ อันสุดท้าย คือหลังการฟื้นตัวจะเป็นอย่างไร ขอย้ำว่าถ้าไม่มีการเปลี่ยนแปลง ถ้าเราไม่ปรับตัว ก็จะต่ำกว่าระดับที่เคยอยู่สมัยก่อน เนื่องจากข้อแรกที่ชัด คือ ภาษีนำเข้าของสหรัฐฯสูงขึ้นทำให้การค้าโลกลดลงโดยรวม”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ห่วงโซ่อุปทานต่าง ๆ ต้องปรับตัว แทนที่จะไปเลือกห่วงโซ่อุปทานที่เหมือนกับต้นทุนต่ำที่สุด ก็ต้องไปที่อื่นที่ต้นทุนสูงกว่า เหล่านี้ทั้งหมดจะลดหรือทอนประสิทธิภาพ ก็น่าจะทำให้อัตราการเติบโตของโลก และรวมของไทย ประเทศต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องนี้ชะลอตัวลง ประเทศหลายประเทศรวมทั้งไทยด้วยที่พึ่งพาการผลิตภาคอุตสาหกรรมเพื่อส่งออก ก็จะถูกกระทบ “พูดง่ายๆคือ ถ้าแบบไม่ค่อยมีการปรับตัวเหมือนกัดฟันไปผ่านเวลาไปกลับไปอยู่อย่างเดิม ไปพึ่งทุกอย่างแบบเดิมนี่อัตราการโตที่จะเห็นในข้างหน้าก็จะโอกาสที่จะต่ำกว่าที่เคยเห็นในอดีตก็มีค่อนข้างสูง แต่หากเราถือโอกาสนี้ ปรับตัวให้ได้ โอกาสที่การเติบโตของเราจะอยู่ในระดับที่สูงกว่าก่อนก็มี”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า สิ่งช่วยให้อัตราการเติบโตสูงกว่าก่อนได้ อย่างแรก สหรัฐฯเป็นตลาดที่ใหญ่ในโลก แต่สัดส่วนของการนำเข้าของสหรัฐฯต่อเศรษฐกิจโลกประมาณ 15% (หากรวมสินค้าขั้นกลางด้วยก็ประมาณ 17%) ถ้าใช้ตัวเลข 15% ของโลก คำถามคือ 85% ที่เหลือทำอย่างไร จึงมีฉากทัศน์หนึ่งที่ใช้ 15% การนำเข้าลดลง การค้าส่วนนั้นน้อยลง แต่หาก 85% ที่เหลือหันหน้าเข้าหากัน ลดกำแพงภาษีและที่ไม่ใช่ภาษีกับการค้าต่างๆ ลดลง มีการค้าขายกันมากขึ้นในส่วน 85% ที่เหลือ รวมตัวกันมากขึ้น ก็เป็นไปได้ว่า การค้าที่ประเทศอย่างไทยจะเจอก็อาจจะดีกว่าก่อนก็ได้ แล้วอัตราการของโตก็จะดีขึ้นไป
อย่างที่สองในด้านอุตสาหกรรม ตัวสำคัญของไทยคือภาคบริการ เทียบกับประเทศอื่นก็ถือว่ามีข้อดี ไทยเป็นเศรษฐกิจที่ค่อนข้างหนักไปทางด้านภาคบริการ ผลกระทบต่อการค้ากับการอุตสาหกรรมอาจจะไม่มากเท่ากับประเทศอื่นที่พึ่งภาคอุตสาหกรรมกับการส่งออกที่พึ่งพามากกว่าไทย แล้วหากไทยสามารถยกระดับประสิทธิภาพภาคบริการให้เพิ่มขึ้น ไม่ใช่การท่องเที่ยวแบบเดิมๆ แต่ต้องหาแบบอื่นที่มีมูลค่าเพิ่มมากขึ้น เพราะไม่สามารถพึ่งพาแบบเดิมได้ โอกาสตรงนี้จะเพิ่มสูงขึ้นแล้วก็ดีขึ้นกว่าเดิมก็มี
นโยบายไม่ควรใช้เพื่อกระตุ้นแบบเดิม
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า การประเมินที่นำเสนอนี้ มีโอกาสคลาดเคลื่อน ผิดพลาดสูง สิ่งที่ธปท.จะพยายามทำ คือ อัปเดตต่อเนื่อง โดยที่ตอนนี้ฉากทัศน์ที่มองคือจะเห็นไตรมาส 4 หนักสุดในเรื่องตัวเลข GDP แต่ก็ขึ้นอยู่กับผลของการเจรจาสำหรับประเทศหลักและของไทย ถ้าเห็นว่าตรงนี้ช้ากว่าที่คาด หรือเร็วกว่าที่คาด ความลึกความชันของการปรับลงก็จะมีการปรับตัว หากการเจรจาดีขึ้นความชันตรงนี้ก็จะน้อยลง จุดต่ำสุดก็จะลึกน้อยลง
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า เมื่อเห็นภาพแบบนี้ ก็มีคำถามว่าไทยควรรับมืออย่างไร ซึ่ง“ผมว่าจากภาพนี้สะท้อน shock ที่ชัดเจนว่า พายุกำลังมา เรือจะแล่น speed เดิมไม่ได้ ต้องมีการชะลอตัวลง และโจทย์ของนโยบายตอนนี้ ผมคิดว่าไม่ใช่เรื่องของการที่จะกระตุ้นเพื่อจะให้แบบ Speed ของเรือนี้ไปเร็วแบบเดิม เพราะการเจอ shock แบบนี้ก็จะชะลอตัวลงหนีไม่พ้น โจทย์ของนโยบายจริง ๆ ตอนนี้ เป็นเรื่องของการรับมือ คือ 1. ทำให้ shock ที่เจอบรรเทา ทำให้เบาลงอย่าให้ลงลึกมากนัก 2. ชัดเจนก็คือเรื่องของการที่จะช่วยเอื้อให้การปรับตัวที่ต้องเกิดขึ้นปรับตัวได้เร็วขึ้นและปรับตัวในทางที่เอื้อให้เราในระยะยาวหลังจากที่พายุผ่านไปสามารถโตได้ในระดับที่ดีกว่าเดิมได้ คือ ปรับช่วง ลดช่วง transition ให้สั้นลงและเพิ่มเรื่องของการเติบโตในระยะยาว มาตรการนโยบาย ก็ควรเอื้อไปทางด้านนั้น”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า มาตรการไม่ควรเป็นแบบครอบคลุมเพราะผลกระทบต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นค่อนข้างแตกต่างกันไป ค่อนข้างมากขึ้นกับว่าใครอยู่ตรงไหน พายุที่มามันกระทบคนไม่เท่ากัน ไม่เหมือนกัน โดยในกลุ่มแรก ผู้ที่ส่งออกไปที่สหรัฐฯที่มีทั้งหมด 5 หมวด แต่ใน 5 หมวดที่ แม้ส่งออกไปสหรัฐฯสูง ผลกระทบของแต่ละหมวดค่อนข้างแตกต่างกัน ตัวอย่างหมวดเครื่องใช้ไฟฟ้า ที่มีมูลค่าเพิ่มต่อ GDP อยู่ที่ 0.8% สัดส่วนผลิตผู้ส่งออกก็คือสูง 77% แต่เมื่อเจาะลึกลงไปพบว่าผู้ส่งออกในหมวดนี้ 200 รายเป็นต่างชาติ คิดเป็น 50% ของบริษัททั้งหมดและ 75% ของมูลค่าส่งออก มี SME ที่เกี่ยวข้องอยู่ในนั้นประมาณ 5,000 ราย และมีการจ้างงานอยู่ที่ประมาณ 1.4 แสนคน
การที่บริษัทในหมวดเป็นบริษัทต่างชาติจำนวนมากทำให้ผลกระทบอาจจะไม่เหมือนกับในหมวดอื่น แล้วในกรณีที่ไทยเจรจาการค้า่แล้วภาษีของไทยสูงกว่าของประเทศอื่นอย่างมีนัยะสิ่งที่บริษัทข้ามชาติจะทำก็คือย้ายฐานการผลิต ซึ่งในกลุ่มนี้มีหลายบริษัทที่มีโรงงานอยู่ในประเทศอื่น บางบริษัทก็มีโรงงานในสหรัฐฯอยู่แล้ว
“ถ้าเราไม่ต้องการให้ตรงนั้นเกิดขึ้น นโยบายที่เราออกมาหรือมาตรการที่เราต้องออกก็ต้องเป็นแบบหนึ่ง อาจจะเป็นเรื่องของสิทธิประโยชน์ทางด้านเกี่ยวกับ BOI ไปในแนวนั้น” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ส่วนหมวดอาหารแปรรูป มีมูลค่าเพิ่มต่อ GDP ใกล้เคียงกับเครื่องใช้ไฟฟ้าอยู่ที่ 0.7% สัดส่วนการผลิตเพื่อส่งออกก็ใกล้เคียงกันอยู่ที่ 76% แต่บริษัทที่อยู่ในหมวดนี้จัดว่ามี Local Content สูง เป็น SME จำนวนมากกว่า 12,000 ราย แล้วที่สำคัญเชื่อมโยงกับภาคเศรษฐกิจไทยระดับรากหญ้าค่อนข้างสูงจ้างงานเกือบ 300,000 คน ห่วงโซ่อุปทานยาวมาก โอกาสที่จะย้ายฐานไม่ง่าย ปรับตัวก็ไม่ง่ายอำนาจต่อรองก็น้อย ถ้าเป็นรายเล็กจะมีการปรับตัวค่อนข้างลำบาก แต่รายใหญ่ก็อาจจะมีการที่ย้ายคำสั่งซื้อไปผลิตในต่างประเทศได้
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า นโยบายหรือมาตรการที่ออกมาเพื่อรองรับจะต่างกัน เพราะกลุ่มหนึ่งเป็นเรื่องของการที่ไม่ต้องการให้เกิดการบ้ายฐ้าน ก็ต้องมีมาตรการรองรับผลกระทบโดยเฉพาะผลกระทบที่อาจจะมาต่อห่วงโซ่อุปทานซึ่งจะยาวมาก
แต่อีกกลุ่มหนึ่งที่เมื่อพิจารณาผลโดยรวมเป็นกลุ่มที่ธปท.ห่วงเป็นพิเศษ คือ กลุ่มที่จะได้รับผลกระทบจากสินค้าที่จะทะลักเข้ามาในไทย กลุ่มนี้จะค่อนข้างหลากหลาย สินค้าที่ทะลักเข้ามาในไทยมีโอกาสที่จะมาในหลายรูปแบบสูงมาก ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ เครื่องนุ่งห่มและสิ่งทอ ซึ่งมีมูลค่าเพิ่มต่อ GDP ใกล้เคียงหมวดอื่นที่ประมาณ 0.8% จะถูกกระทบจากของที่นำเข้ามาและมีการแข่งขัน ในหมวดนี้มี SME กว่า 1.2 แสนราย ลักษณะรูปแบบของบริษัทเป็นอีกแบบหนึ่งเป็นบริษัทเล็กๆ ความเปราะบางจะสูง แต่ผลต่อรายได้ต่อการจ้างงานค่อนข้างมาก จากการจ้างงานกว่า 400,000 คน มาตรการเพื่อจะบรรเทางผลกระทบสำหรับกลุ่มก็จะเป็นอีกแบบหนึ่ง
ในแง่ของมาตรการที่จะเป็นการบรรเทาผลกระทบของการที่สินค้านำเข้าทะลักเข้ามาก็เป็นเรื่องพวกมาตรการเชิงการค้าของไทยเอง ช่น Anti-Dumping หรือ การบังคับอย่างจริงจังเกี่ยวกับมาตรฐานต่าง ๆ เพื่อให้สินค้าที่เข้ามาได้มาตรฐาน บรรเทาผลกระทบของการที่สินค้าในหลายหมวดจะทะลักเข้ามาในไทย เพราะจะกระทบ SME จำนวนมากในหลากหลายกลุ่ม
นอกจากนี้จากการเปิดเผยข้อมูลการค้าต่างประเทศของจีน ที่การส่งออกไปสหรัฐฯลดลงประมาณ 20% แต่การส่งออกของจีนโดยรวมโต 8% เป็นสัญญานชัดว่า ส่วนนี้ไทยต้องใส่ใจมาก เพราะจะกระทบไม่ใช่แค่การส่งออกไทย แต่จะมีสินค้าทะลักเข้ามา ส่วนที่ว่าจะได้รับผลหนักแค่ไหนและลึกแค่ไหน นโยบายมาตรการต่าง ๆ อาจจะไม่ใช่เป็นเรื่องการกระตุ้นแต่เป็นการดูแล Anti-Dumping มาตรฐาน ที่ช่วยไม่ให้ถูกกระทบมากเกินไปจากสินค้าที่ชัดเจนว่าจะทะลักเข้า และคงไม่ใช่แค่จีน จะมีทั้งประเทศต่างๆ เพื่อนบ้าน หรือแม้แต่ที่อื่นที่จะเจอสถานการณ์คล้ายๆ กับจีนแล้ว มาตรการนโยบายรองรับต้องทำไปในรูปแบบที่มันค่อนข้างแตกต่างกัน แยกกัน เพราะผลกระทบค่อนข้างแตกต่างกันมากๆ
กระสุนมีจำกัดต้องใช้อย่างระมัดระวัง
สำหรับการดำเนินการของธปท. ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ธปท. ทำมาโดยตลอดในหลายๆเรื่อง การดำเนินนโยบายของธปท.ฝั่งการเงินก็ทำมาแบบเป็นส่วนหนึ่งของ Integrated Policy Framework คือ ดูนโยบายการเงินควบคู่ไปกับมาตรการอื่น นโยบายต่างๆ โดยในแง่นโยบายการเงินรื่องของดอกเบี้ย การประชุมคณะกรรมการกน.ครั้งล่าสุด ได้มีการลดดอกเบี้ยลง 0.25% สะท้อนการรองรับที่มองไปข้างหน้าและแนวโน้มต่าง ๆ ทั้งการเติบโต เงินเฟ้อ การที่ลดดอกเบี้ยเพื่อที่จะให้นโยบายการเงินเอื้อ หรือช่วยรองรับการชะลอตัว ก็เป็นส่วนหนึ่ง ประกอบการตัดสินใจที่จะลดดอกเบี้ย
“แต่ด้วยความที่ลูกกระสุนมีจำกัด ก็มองว่าต้องใช้อย่างระมัดระวังไปข้างหน้า ตลาดการเงินผันผวนค่อนข้างมาก เมื่อมีข่าวออกมาเงินดอลลาร์ก็แกว่งค่าเงินต่างๆแกว่งราคาทองแกว่ง การที่จะดูแลเรื่องของ functioning ของตลาด ธปท. ดูแลมาต่อเนื่อง แต่ก็ต้องยอมรับว่าความผันผวนสูงมากๆ สูงแบบไม่ค่อยได้เห็นมานาน” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ในด้านมาตรการทางด้านการเงิน มาตรการที่มีอยู่ก็ยังเป็นช่องทางที่ใช้ได้ ไม่ว่าจะเป็นมาตรการที่เกี่ยวกับ Responsible Lending หรือการให้สินเชื่อเป็นธรรมซึ่งเน้นเรื่องของการปรับโครงสร้างหนี้สำหรับลูกหนี้ที่ถูกกระทบ โดยกำหนดถ้าลูกหนี้มีปัญหา ก็ต้องปรับโครงสร้างหนี้อย่างน้อย 1 ครั้งก่อนเป็นหนี้เสียและหลังจากเป็นหนี้เสียก็ต้องปรับโครงสร้างหนี้อีกครั้งหนึ่ง เป็นมาตรการที่ยังทำอย่างต่อเนื่อง และคิดว่าช่วยได้ เหมาะสมกับสถานการณ์ รวมทั้งมาตรการเฉพาะเจาะจงที่เราทำผ่านโครงการคุณสู้เราช่วย
“เราก็พร้อมที่จะดูว่าความจำเป็นที่จะออกมาตรการเพิ่มเติม ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ว่ารูปแบบจะเป็นอย่างไร หนักแค่ไหน แต่เห็นว่าการออกแบบมาตรการไม่ควรเป็นแบบปูพรมเพราะว่าผลค่อนข้างต่างกัน และขอย้ำอีกทีวันนี้ผมไม่ได้มาเพื่อมาประกาศมาตรการ แค่จะมาเล่าว่าที่เรามองภาพรวมของผลกระทบ แล้วก็แนวคิดของเราในการที่จะออกมาตรการรองรับ” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ส่วนหนึ่งที่อาจจะทำให้ shock ครั้งนี้ดูเหมือนหนักเป็นพิเศษ หรือลำบากเป็นพิเศษ อาจเป็นเพราะสะสม ประสบกับวิกฤติหลายระลอก อีกส่วนหนึ่งที่ทำให้รู้สึกหนักหรือลำบาก เพราะมีผลกระทบหลายด้าน เดิมได้เห็นภาคครัวเรือน ภาคประชาชนที่มีภาระหนี้ครัวสูงมาโดยตลอดอ่อนแอ SME ก็ประสบความยากลำบาก และมีโอกาสที่จะเจอกับสินค้าที่จะทะลักเข้ามาก็จะยิ่งหนักขึ้นไปอีก ครั้งนี้ยังกระทบบริษัทรายใหญ่ด้วย ทำให้รู้สึกว่าจะหนัก
“แต่ถ้าเทียบกับครั้งก่อน เราเคยเจอหนักกว่านี้มาแล้วเรายังรอดไปได้ ครั้งนี้ก็มีพายุมา แต่โดยรวมเราก็จะผ่านพ้นไปได้ แต่ขึ้นอยู่กับว่าเราจะผ่านแบบไหน จะทำยังไงให้เราผ่านพ้นได้ดี ให้เป็นโอกาสในการปรับตัว และก็มีโอกาสจริง ๆ การนำเข้าของสหรัฐฯคิดเป็น 15% ของการค้าโลก ถ้า 85% ที่เหลือหันไปหาคู่ค้าอื่น ทำตรงนี้ใช้ประโยชน์ในการที่จะค้าขายกับที่อื่น เซ็นสัญญา FTA ซึ่งที่ผ่านมาเราอาจจะค่อนข้างช้าในการเซ็นเทียบกับประเทศอื่น ทำพวกนี้ให้ดีขึ้น ฝั่งภาคอุตสาหกรรม ฝั่งการผลิตก็อาจจะมีทางที่จะไปต่อได้” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า การที่จะปรับตัวในโหมดต่างๆไปสู่มูลค่าเพิมที่สูงขึ้น อย่างเช่น ภาคบริการที่มีโครงสร้างพื้นฐานที่เกี่ยวกับเรื่องท่องเที่ยวค่อนข้างมากก็เป็นโอกาส แต่ต้องมีแนวทางทำให้ขายของดีขึ้น ซึ่งด้านหนึ่ง ได้แก่ การดูแลผู้สูงอายุ ที่เป็นกระแสหลักในปัจจุบัน ที่ใกล้เคียงกับความเชี่ยวชาญของไทยในด้านการบริการต้อนรับ(hospitality) wellness รวมทั้งเฮลธ์แคร์ เป็นภาคที่ใช้หุ่นยนต์ได้ยาก “ถ้าปรับตัวพวกได้ โอกาสที่เราจะผ่านไปได้ อาจจะไม่ได้อัตราที่ดีกว่าเดิมแต่ถือว่ามีโอกาส และใช้ทรัพยากรที่เรามีจำกัดให้ถูกทาง อย่าทำอะไรที่ปูพรม”
อัตราดอกเบี้ยปัจจุบันเพียงพอรองรับการชะลอตัว
จากนั้นผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย ได้เปิดให้ถามคำถาม
คำถามแรก ตอนนี้สิ่งที่ชัดเจนก็คือความไม่แน่นอนสูง แล้วชัดเจนไหมสำหรับธปท.กับกนงในสิ่งที่จะทำต่อไป
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า สำหรับกนง.ไม่ได้ Fix ไม่ได้ทำเหมือนบางประเทศที่ dot-plot(แผนภูมิการคาดการณ์อัตราดอกเบี้ย) หรือ ให้ forward guidance ถึงแนวโน้ม ซึ่งมองย้อนหลังเป็นสิ่งที่ดีที่ไม่ทำอย่างนั้น เพราะด้วยความที่ทุกอย่างมีความไม่แน่นอนสูง สถานการณ์เปลี่ยนแปลงเร็ว การไปประกาศกับตลาด เพราะคิดว่าจะเป็นแบบนี้ แต่ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงไปต้องถอย ยิ่งสร้างความไม่แน่นอนให้กับตลาด “แล้วเป็นสิ่งที่ผมคิดว่า ไม่ค่อยดีและไม่ค่อยเหมาะเลยยามนี้ คิดว่าดีแล้วที่เราไม่ได้เลือกที่จะเน้นในเรื่อง Forward Guidance สำหรับเรา กนง.ในไทย ไม่ได้เน้นตรงนั้น สิ่งที่เราทำในการตัดสินใจ คือมองไปข้างหน้าที่เราพูดว่าเราเน้นว่า Outlook Dependent มากกว่า Data Dependent เพราะว่าตอนที่เราดูอะไรต่างๆ แน่นนอนว่า Outlook ขึ้นอยู่กับ Data แต่บางที Data ที่เข้ามาอาจจะมีเหตุผลเฉพาะ แต่ถ้า Outlook ไม่ได้เปลี่ยนเราก็มองว่าของที่เรา set ไว้มันก็โอเค”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า การตัดสินใจล่าสุดที่ลดดอกเบี้ย 2 ครั้งติดต่อกันแล้วลดลงมา “ก็มองว่าพอที่จะรองรับภาพที่เห็น พายุที่กำลังมาระดับหนึ่ง แต่ถ้าทุกอย่างลงหนักแรงกว่าที่คาด คือ Outlook เปลี่ยนแปลงไปอย่างมีนัยะ ก็พร้อมที่จะปรับ แต่ตอนนี้ก็คิดว่าเป็น Accommodative แล้วเพียงพอที่รองรับการชะลอตัว และถ้าเกิด Outlook มัน deteriorate ลงไปอีกก็พร้อมที่จะปรับ”
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า shock ที่เห็น ไม่ได้กระทบทุกคน เป็นเรื่องของภาคการผลิตเป็นหลัก หมวดผู้ที่ถูกกระทบก็ไม่ใช่ทุกคนในแง่ภาคการผลิตส่งออกไปสหรัฐฯ
ดังนั้นในแง่รายได้ของคนในเศรษฐกิจโดยรวม การจ้างงานอิงกับภาคบริการไม่น้อย ก็ยังไปได้ แม้การท่องเที่ยวดูเหมือนจะชะลอตัวลง แต่โดยรวมแล้วไม่ได้จะตกลงแรง
สิ่งที่เป็นห่วงในอันดับต้น คือ การทะลักเข้าของสินค้า ที่จะกระทบหลายภาคส่วน ซึ่งเป็นภาคส่วนที่มี SME จำนวนมาก และเป็น SME ที่มีจ้างงานจำนวนมาก กนง.ก็ได้คำนึงถึงส่วนในไประดับหนึ่งในการทำฉากทัศน์ แต่ต้องดูว่าท้ายสุดเป็นตามเงื่อนไขที่ใส่ไว้หรือไม่
คำถาม ที่ผู้ว่าบอกว่าในระยะยาวมีโอกาสที่อัตราการเติบโตของเศรษฐกิจไทยจะลดลง ขอถามว่าธปท.ประเมิน Potential Growth ของไทยไว้ที่เท่าไหร่แล้วก็ถ้าเราโดนเก็บภาษีพื้นฐาน 10% แล้ว Potential Growth ของเราจะลดลงอีกไหม และดอกเบี้ยนโยบายที่ระดับ Neutral rate อาจจะปรับลดลงอีกไหม และมองว่า neutral rate ช่วงอยู่ที่ประมาณเท่าไหร่
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า potential growth เดิมธปท.ประเมินไว้ที่ต่ํากว่า 3 เล็กน้อย และหากไม่มีการปรับตัว Potential Growth Rate ก็คงลดลง ถามว่าเท่าไหร่ ต้องดูอีกเพราะตอนนี้ความแม่นอนยังสูง การที่จะบอกค่อนข้างยาก เพราะขึ้นอยู่กับ การค้าโลกจะจบลงอย่างไร แต่ถ้าไม่มีการปรับตัวก็มีแนวโน้มที่จะลดลงแต่อีก ถ้าถือโอกาสปรับตัวโดยเฉพาะประสิทธิภาพก็มีโอกาสที่จะโตได้ดีกว่าก่อน
ส่วน Neutral Rate ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า การเปลี่ยนแปลงของ Long-term Growth Rate ไม่มีผลต่อ Neutral Rate มาก คือ Growth Rate ต้องขยับมากจึงผลต่อ Neutral Rate ไม่ใช่ว่าว Long-term Growth Rate ขยับแล้วต้องขยับ Neutral Rate ทันที และระดับ Neutral Rate “เรามองว่าระดับปัจจุบันต้องถือว่าเป็นระดับที่ Accommodative ความหมายคือต่ำกว่า Neutral ก็คือ เอื้อ ช่วยเศรษฐกิจแล้ว เพราะ Neutral Rate range น่าจะสูงกว่าที่เป็นอยู่ปัจจุบัน”
คำถามต่อมาขอถามว่าจากการที่ธปท.บอกว่ายังมีช่องในการลดดอกเบี้ยได้แล้ว ตอนนี้ผลกระทบของภาษีสหรัฐฯ ที่เจอมีโอกาสไหมที่จะเห็นลดดอกเบี้ยไปถึง 0.5% เหมือนตอนโควิด
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ตอนนี้อัตราดอกเบี้ยอยู่ที่ 1.75% อย่างที่บอกความไม่แน่นอนสูงมาก “ที่เราดูไว้ตอนนี้เราก็คิดว่าอัตราที่อยู่ในปัจจุบันเหมาะแล้ว รองรับเรื่องเหล่านี้ แต่ถ้า deteriorate มากไปอย่างมีนัยจากฉากทัศน์ที่เรามองไว้ ๆ ถามว่าเราจะไม่ยอมลดหรือไม่ ผมตอบว่าคือไม่ ก็คงมีการลดอยู่ แต่ตามที่เห็นในกน.มีกรรมการสองท่านบอกว่าเป็นห่วงเรื่อง Policy Space ที่มีจำกัด การใช้ลูกกระสุนที่เหลือต้องใช้อย่างมีประสิทธิภาพ แม้พร้อมให้ปรับแต่ก็รู้ว่าพื้นที่จริง ๆ จะลง”
ที่น่าสังเกตคือประสิทธิภาพของการลดดอกเบี้ยที่ส่งผลต่อเศรษฐกิจจะค่อย ๆ ลดลงตอนที่ดอกเบี้ยยิ่งต่ำลง เพราะการส่งผ่านจะค่อยๆ น้อยลง พื้นที่นโยบายที่มีจำกัดต้องใช้ให้มีประสิทธิภาพ ยิ่งผลน้อยก็ต้องใช้พื้นที่ที่เหลืออยู่อย่างระมัดระวัง
คำถามต่อมาในช่วงของวิกฤติเศรษฐกิจที่ผ่านมาเราได้เห็นภาพการปิดตัวของบริษัทหรือการเลิกจ้างค่อนข้างมาก ดังนั้นในช่วงเฟส 4 ของผลกระทบ ที่ทางธปท.บอกว่าต้องติดตามมากๆ นั้น จากโครงสร้างปัจจุบันมีความเสี่ยงที่จะเห็นภาพแบบนั้นกลับมาหรือไม่และที่ผ่านมาเราปรับตัวกันหรือเปล่า
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ที่ผ่านมาไทยไม่ค่อยจะปรับ และมีความเป็นห่วงมาก เพราะถ้าไม่ปรับตัวก็จะโตต่ำ ซึ่งปกติก็ก็ต่ำอยู่แล้ว มองไปข้างหน้าโดยเหตุผลที่ได้เล่ามาก็จะยิ่งต่ำไปกว่าเดิม ซึ่งเป็นปัญหาเชิงโครงสร้าง การที่จะแก้ไขโดยการกระตุ้นไม่ได้ เพราะจะได้ระยะสั้น ต้องแก้ด้วยการปรับตัว ในแง่ธุรกิจภาคอุตสาหกรรม
ที่มีการทำสัญญาการค้า ก็ต้องหาตลาดใหม่ แต่ไม่ใช่เรื่องง่าย บริษัทเล็กก็เช่นกันจะไปตลาดอื่นไม่ง่าย ส่วนภาคบริการจะไปแบบเดิมหวังนักท่องเที่ยวแบบเดิมไม่ได้
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ธปท.กำลังศึกษาถึงการออกแบบมาตรการนโยบายที่เหมาะสม ซึ่งจะมีผลทั้งสองอย่าง หนึ่งจะช่วยไม่ให้ผลแรงมาก และสองสิ่งที่ทำตอนนี้เอื้อให้ไปทางที่ถูกมากกว่าไปพยายามไปแค่กระตุ้นๆ การพยุงก็คงต้องมีอยู่แล้ว แต่ถ้าพยุงแล้วไม่เห็นว่าจะไปต่ออย่างไรก็ยาก แล้วฝั่งการเงินเป็นตัวช่วย สถาบันการเงินหากมองว่าไปได้ หากประเมินว่ามีโอกาสความเป็นได้ ความเสี่ยงรับได้ ก็พร้อมที่จะปล่อย แต่ถ้ามองแบบไม่เห็นมัน ยากที่จะปล่อย ประสบการณ์ก็เห็นมาแล้วช่วงที่ทำซอฟต์โลนช่วงวิกฤติโควิด ซอฟต์โลนชุดแรกเงินไม่ได้ออกเต็มจำนวน เพราะหนึ่งมีความเสี่ยง ความเสี่ยงเทียบกับผลตอบแทนไม่สมดุลกัน
คำถามต่อมา เกณฑ์ Responsible Lending(RL) เป็นอุปสรรคหรือไม่เพราะลูกหนี้ต้องมีเงินเหลือ 30% เพื่อการครองชีพหลังภาระหนี้ซึ่งทำให้ธนาคารใช้เป็นข้ออ้างไม่ปล่อยสินเชื่อ
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ในเกณฑ์ไม่ได้กำหนดว่าลูกหนี้ต้องมีresidual income หรือ เงินเพื่อการดำรงชีพ 30% เป็นความเข้าใจผิดโดยสิ้นเชิง แต่การไม่ปล่อยสินเชื่อของธนาคารมีจริง ดังเห็นจากการชะลอตัวของสินเชื่อเกิดขึ้น แต่ก็เป็นไปตามวัฎจักรจากเดิมที่สินเชื่อโตเร็วมากโดยเฉพาะช่วงโควิดเพราะมันมีการออกซอฟต์โลน สินชื่อเพื่อการฟื้นฟู และก็เห็นความเสี่ยงเพิ่ม NPL เพิ่มขึ้นต้นทุนในการปล่อนสินเชื่อ (Credit Cost) ซึ่งเป็นปัจจัยหลักที่ไม่ปล่อย สินเชื่อ ไม่ได้มาจากเกณฑ์ RL
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ถ้าถามว่าควรมีซอฟต์โลนหรือไม่ในภาวะแบบนี้ ก็ต้องดูสถานการณ์ อย่างตอนโควิดเห็นชัดมีซอฟต์โลนวงปี2563 ที่ 5 แสนล้านบาท แต่ใช้ไปกว่า 3 แสนล้านบาท เหมือนกับว่ามีวงเงิน แต่ออกมาไม่ถูกหรือไม่เหมาะกับสถานการณ์ เงินก็จะไม่ออก ดังนั้นต้องว่าตอบโจทย์ถูกหรือไม่ และอย่างบอกว่าไม่ควรเป็นแบบปูพรม เพราะแต่ละหมวดได้รับผลกระทบต่างกันมาก และมาตรการที่เหมาะสมที่สุดบางทีก็ไม่ใช่ต้องซอฟต์โลน
คำถามต่อมาระยะตั้งแต่รับตัวลงจนถึงฟื้นตัวทั้ง 4 ระยะคาดว่าจะกินเวลาเท่าไร
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ไม่แน่นอน ยังไม่ชัดเจนว่าเจรจาได้เร็วแค่ไหน แต่เบื้องต้นก็คิดว่าจุดต่ำสุดไม่น่าจะเร็วกว่าไตรมาส 4 ปีนี้ ไม่ไตรมาส 4 ก็ไตรมาส 1 ปีหน้าแต่ก็ยังไม่ค่อยชัดเจนและน่าจะใช้เวลาเป็นปีแน่นอน เพราะเป็นการปรับห่วงโซ่อุปทาน ผลเต็มๆ ยังมาไม่ถึง เหมือนเห็นพายุแล้ว แต่ผลบางอย่าง เช่น การชะลอตัว การลงทุน พวกนี้เริ่มเห็นแล้ว แต่ผลจริงๆ ในเรื่องของการค้ายังไม่เห็นเพราะมีการนำเข้าล่วงหน้า นำเข้าก่อนมาก
ระวังการกระตุ้นเศรษฐกิจจะกลายเป็นเพื่อนบ้านได้ประโยชน์แทน
คำถามต่อมา จากที่ประเมินว่าผลกระทบจะเป็น V-shape ขากว้าง จะกว้างมากน้อยเท่าไหร่ขึ้นอยู่กับการปรับตัวกับการปรับโครงสร้างดังนั้น จึงมีแนวคิดในเรื่องของการขยายการก่อหนี้สาธารณะเพิ่มขึ้น ธปท.มองว่าจากสถานการณ์นี้ควรมีการปรับไหม ขยายกรอบมากขนาดไหน และหากว่ามีการขยายการก่อหนี้จริงจะมีผลกับเครดิตเรทติ้งของประเทศขนาดไหน
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า “ด้วยบริบทที่เราเจอเรื่องเครดิตเรทติ้ง ผมว่าเป็นสิ่งสำคัญต้องใส่ใจ การทำอะไรก็ต้องคำนึงถึงตรงเรื่องพวกนี้ เพราะในสภาวะที่พายุกำลังมาเรื่องเสถียรภาพเป็นเรื่องสำคัญ ควรจะใส่ใจเรื่องพวกนี้แล้ว หากเราเกิดโดน Credit Downgrade ขึ้นมา ก็มีผลไม่น้อย” เพราะว่าสิ่งที่จะเกิดขึ้นก็คือ อย่างแรกต้นทุนการกู้ยืมของภาครัฐก็จะเพิ่มขึ้นทันที แล้วด้วยความที่ภาครัฐเป็นฐาน และธุรกิจที่ออกตราสารหนี้ก็เพิ่มจากตรงนั้นอีก ก็ส่งผลให้เพิ่มต้นทุนการกู้ยืมของภาคเอกชนด้วย โดยเฉพาะถ้าเป็นเรื่องเสถียรภาพ กลุ่มที่เรตติ้งอาจจะไม่ค่อยจะดีนัก ก็เป็นกลุ่มที่อาจจะมีความประบาง การตัดสินใจต่างๆ ต้องใส่ใจ โดยเฉพาะในยามนี้เกี่ยวกับเรื่องเสถียรภาพ ซึ่งหนึ่งในนั้นเป็นเรื่องเสถียรภาพต้นทุนด้านการคลังสูง
“แต่ที่ผมอยากจะขอย้ำคือ ด้วยความที่ลูกกระสุนทั้งฝั่งการเงิน ทั้งฝั่งคลังมีจำกัดยิ่งสะท้อมว่าต้องใช้ถูกต้องจริง ให้ได้แบบเต็มเม็ด เต็มหน่วย ประโยชน์ที่จะได้จากการใช้ลูกกระสุนต้องเต็มที่จริง ๆ ซึ่งกลับมาตรงที่มาตรการบางอย่างอาจจะไม่ค่อยเหมาะสมกับสภาวะที่กำลังเจออยู่ตอนนี้ ตัวอย่างเช่น ถ้าเราไปเน้นกระตุ้นการบริโภค ถามว่า 1. ผลระยะยาวเป็นอย่างไร 2. ผลตอนนี้การที่จะช่วยตรงนี้มีมากแค่ไหน ทั้งการลดแรงกระทแบลงตรงนี้บวกกับการที่จะเพิ่มการปรับตัวตรงนี้ ซึ่งมาตรการอย่างนั้นไม่น่าจะตอบโจทย์ขนาดนั้น เพราะตอนนี้สิ่งที่ห่วงมากๆ คือ สินค้าที่จะทะลักเข้ามาในไทย แล้วถ้าเรากระตุ้นการบริโภคตอนที่สินค้าต่างประเทศกำลังทะลักเข้ามาในไทย ก็กลายเป็นแทนที่เราจะกระตุ้นเศรษฐกิจ เราไปกระตุ้นเศรษฐกิจของเพื่อนบ้านที่เขาส่งของมาไทย” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ในบริบทตอนนี้ต้องคิดให้ดีว่ามาตรการจะใช้ ทรัพยากรทั้งการเงินการคลังที่มีจำกัด จะทําอย่างไรเพื่อจะให้เศรษฐกิจกลับไปได้ในทิศทางที่ดีสุดท้ายสิ่งที่ควรทำซึ่งอาจจะไม่ได้ต้องใช้เงินมาก เช่น Regulatory Guillotine กำจัดกฎระเบียบที่ทำให้ต้นทุนในการทำธุรกิจสูง เป็นสิ่งที่นักลงทุนทั้งไทยและต่างชาติบอกมา โดยตลอดว่าเป็นอุปสรรคในการลงทุน ซึ่งไทยมีกฎระเบียบค่อนข้างมาก ถ้ายกเลิกหรือถอนได้ ซึ่งก็ไม่ได้ใช้งบประมาณเลย ก็มีผลที่จะช่วยการลดต้นทุนของการทำธุรกิจ แล้วก็มีโอกาสที่จะช่วยให้การลงทุนที่ไทยขาดมานานกลับเข้ามาได้ดีขึ้น
คำถามต่อเนื่อง ที่ผู้ว่าบอกว่าการกระตุ้นบริโภคอาจจะต้องคิดให้ดีๆในบริบทขณะนี้ที่จะมีสินค้าจากต่างประเทศที่จะไหลทะลักเข้ามาเพราะฉะนั้นในส่วนของการกระตุ้นบริโภคอย่างเช่นโครงการ Digital Wallet ยังจำเป็นที่จะต้องมีหรือรัฐบาลจะต้องเดินหน้าต่อไหม ธปท.มีความเห็นอย่างไร
ผู้ว่าธปท.กล่าวว่า ความเห็นธปท.ต่อโครงการ Digital Wallet ไม่ได้เปลี่ยนไปจากเดิมที่เคยสื่อสารไปแล้ว คิดว่าโครงการนี้ต้องดูความคุ้มค่า ประสิทธิผลให้ดี ยิ่งในชวงนี้ที่สถานการณ์เปลี่ยน มีทั้งความท้าทายใหม่ๆที่มาด้วยสถานการณ์ที่เจอมาตรการภาษี บวกกับสินค้าที่จะทะลักเข้ามา “ก็คิดว่าเหมาะสมที่จะทบทวนก็ต้องขอบคุณ ทางรัฐบาลที่รับฟังความเห็นของทางเรากับหน่วยงานอื่นที่จะมาดูว่าความเหมาะสมของโครงการนี้”
เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ ทำภาพลักษณ์ไทยเทา
คำถามต่อมา คิดว่า เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์(Entertainment Complex) ดีหรือไม่ ถ้าอย่างนั้น ภาคบริการเราน่าจะโตขึ้นอย่างดี
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ มีหลายมิติที่ต้องพูด โจทย์ใหญ่คือทำให้เศรษฐกิจฟื้นอย่างยั่งยืน ตอนนี้โจทย์คงชัดว่าอาจจะไม่ใช่เป็นเรื่องของแค่พยายามที่จะดึงคนจำนวนมากขึ้นอย่างเดียว เพราะนักท่องเที่ยวมีทางเลือกมาก นักท่องเที่ยวจีนก็ไปที่อื่นได้ แต่ต้องมีแนวทางในการทำให้ได้ Value Added มากขึ้น ด้านท่องเที่ยวโจทย์เป็นแบบนี้ซึ่งคงมีหลายมิติที่จะทำตรงนั้นได้
ตัวอย่างด้านหนึ่ง ได้แก่การดูแลผู้สูงวัย ไทยเป็นประเทศที่ประชากรสูงวัยจำนวนมาก และมีตลาดไม่ใช่เฉพาะตลาดในไทย แต่รวมถึงในโลก การเข้ามารักษา ค่าครองชีพในต่างประเทศสูงกว่าการดูแลในไทย และโครงสร้างพื้นฐานที่ไทยมีเหมาะกับการรับนักท่องเที่ยว สามารถแปลงให้เป็นแนว Wellness การปรับตัวตรงนี้น่าจะมีความเป็นไปได้
ในแง่ของประโยชน์ ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า ยังไม่ชัดว่าเอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ จะตอบการที่จะยกระดับของมูลค่าเพิ่ม(Value Added) ที่จะได้หรือไม่
“แต่มีอีกมิติหนึ่งที่ต้องเรียนว่า ก็เป็น Concern ของทางเรา คือตอนนี้ที่โลกมีความไม่ชัดเจน ความไม่แน่นอนสูง ที่สื่อต่างประเทศก็จะชอบเรียกว่า rules-based เดิมมันหมดไป ในบริบทนั้น ผมว่ามันยิ่งสำคัญใหญ่ ที่เราจะทำตัวให้เป็นแบบถูกต้อง ขาวสะอาดเท่าที่ได้ ตามกฎ ตามเกณฑ์ ตามระเบียบเพราะว่าตอนนี้ทุกคนกำลังหาตรงนั้น และเหมือนกับพรีเมียม(premium)ตรงนั้นความสำคัญตรงนั้นยิ่งมากขึ้นกว่าก่อน ซึ่งถ้าเราดูโดยเฉพาะในบริบทที่เราเจอตอนนี้ล่าสุดก็มี Moody’s ปรับแนวโน้มอันดับความน่าเชื่อถือเป็นลบ (negative)จากมีเสถียรภาพ(stable) จากรายงานของเขาที่บอกว่าสิ่งที่ทำให้เขาคงเรตติ้ง ถึงแม้แนวโน้มจะเป็นลบ คือ เรื่องของ Governance คุณภาพ Governance ของ Institutions ที่นำไปสู่ Sound Monetary and Macro Framework พูดง่าย ๆ คืออะไรที่ถูกต้อง ทำตามกฎ ผมว่าตอนนี้ยิ่งชัดในแง่เสถียรภาพมีความหมายมากขึ้น” ดร.เศรษฐพุฒิกล่าว
นอกจากนี้จากการติดตามข่าว ตอนนี้สื่อใหญ่ ๆ จากต่างประเทศ ทั้ง Economist, Financial Times, New York Times มีข่าวในลักษณะเดียวกันคือ การหลอกลวง(scam fraud) ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งในรายงานมีพาดพิงไทย เพราะไทยคือประเทศเพื่อนบ้าน…
“ภาพลักษณ์ ชื่อเสียง ผมว่าสำคัญมากแล้วมันมีความเสี่ยง เพราะว่าถ้าเรื่องคาสิโน ถ้ามันไปดัน ไปทำให้ภาพของความเป็นเทาๆ มากขึ้น ผมเชื่อว่าในยามนี้โดยเฉพาะ อาจจะเป็นความเสี่ยง แต่ก็ยอมรับโจทย์ที่จะเพิ่ม Value Added จากภาคบริการ นักท่องเที่ยว แต่ถ้าให้ผมเลือกระหว่างเอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ กับศูนย์ที่เป็น Wellness ดูและผู้สูงอายุที่ทำแบบให้ดี ผมว่าอันที่สอง ประโยชน์ชัด Value Added เยอะ ผลข้างเคียงน้อยกว่า”
คำถามต่อมา ได้มีการประกาศเปิดรับสมัครผู้ว่าการ ธนาคารคนต่อไปแล้ว ขอถามความของผู้ว่าคนปัจจุบันว่าอยากฝากอะไร ห่วงอะไรมากที่สุดแล้วก็คุณสมบัติที่ผู้ว่าคนต่อไปควรมีคืออะไร
ดร.เศรษฐพุฒิกล่าวว่า “แต่ละคน ไม่เหมือนกัน ก็พูดยาก แต่สิ่งหนึ่งที่ผมคิดว่าเราพยายามทำโดยตลอดคือทำให้การแก้ปัญหาอย่างนี้ที่มาสารพัด เรื่องไม่จบไม่สิ้น ตอนแรกที่ผมเข้ามาก็เจอเรื่องของโควิด ช่วงหลังก็เจอเงินเฟ้อ ความขัดแย้งรัสเซีย-ยูเครน รวมก็ shock เข้ามาจากมาตรการภาษี ซึ่งพวกนี้ การแก้ปัญหายังไงต้องทำ แต่อย่างที่ผมคิดว่าสำคัญที่เราพยายามทำตลอด ทำได้บ้างตามที่ต้องการบางอย่างก็ช้ากว่าที่คิด คือ เรื่องระยะยาว การปูโครงสร้างพื้นฐาน ที่มีัความสำคัญ ไม่ได้ใช่ของที่จะเห็นผลในเร็ววัน แต่เป็นของที่จะช่วยการเติบโตให้ดีขึ้น ทั้งเรื่องที่เกี่ยวกับ landscape เช่น financial landscape เรื่อง digital, open data โดยเฉพาะตอนนี้ที่ผมอยากใส่ใจพิเศษนอกจากเรื่องของ open infrastructure และ open competition คือเรื่อง open data เพราะ open data เป็นตัวที่จะช่วย การแข่งขันจริงๆ ให้ได้อย่างที่ควรที่จะเป็น ก็หวังว่าเรื่องพวกนี้ ปัญหาเชิงโครงสร้าง เรื่องระยะยาวอะไรต่างๆจะได้ถูกสานต่อ”
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
