รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
เมื่อเช้าวันเสาร์ 7 ตุลาคม 2566 ที่ผ่านมา คนอิสราเอลสะดุ้งตื่นตกใจ เมื่อกลุ่มฮามาสและกลุ่มญิฮาดอิสลามปาเลสไตน์ ยิงจรวดหลายพันลูกจากฉนวนกาซ่า และกลุ่มติดอาวุธทำลายกำแพงลวดหนามไฮเทค ที่สร้างล้อมรอบฉนวนกาซ่า บุกเข้ามายังดินแดนอิสราเอล สังหารคนอิสราเอลเสียชีวิตไปแล้ว 700 คน และจับเป็นตัวประกัน 130 คน โดยนำตัวประกันเข้าไปยังดินแดนฉนวนกาซ่า นอกจากนี้ กองกำลังติดอาวุธยังพยายามบุกเข้ามาทางทะเล
ขอบเขตปฏิบัติการของกลุ่มฮามาสครั้งนี้ เป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน และสะท้อนความล้มเหลวด้านข่าวกรองครั้งใหญ่ของอิสราเอล ที่ทำให้เกิดหายนะภัยร้ายแรงแบบทันทีทันใด ทั้งสองอย่างนี้จะก่อให้เกิดผลลัพธ์ตามมาอย่างยาวนาน ต่อภูมิภาคตะวันออกกลาง
เบนจามิน เนทันยาฮู นายกรัฐมนตรีอิสราเอล ประกาศทันทีว่า อิสราเอลกำลังอยู่ในภาวะสงคราม และปาเลสไตน์จะต้องจ่ายค่าเสียหายที่หนัก
ฮามาสใช้กองกำลังติดอาวุธ 1 พันคน
กองกำลังพวกฮามาสแทรกซึมเข้าไปชุมชนชาวยิว ที่ตั้งอยู่ใกล้พรมแดนฉนวนกาซ่า ทำการสังหารและจับเป็นตัวประกัน ทั้งพลเรือนและทหารอิสราเอล ภาพวีดีโอเผยแพร่ใน Twitter มีรูปของคนวิ่งกลับไปหลบภัย ที่ห้องหลบภัยในบ้าน บางคนถูกจับขึ้นรถมอเตอร์ไซด์ นำตัวข้ามพรมแดนไปกาซ่า คนหนุ่มสาวหลายร้อยคนเข้าร่วมงานดนตรีทางตอนใต้อิสเราเอล ที่มีงานตลอดคืน เจ้าหน้าที่อิสราเอลเปิดเผยว่า ที่งานเทศกาลดนตรีนี้ มีคนเสียชีวิตแล้ว 260 คน
Jonathan Conricus โฆษกกองกำลังปกป้องอิสราเอล หรือ Israeli Defense Force (IDF) เปิดเผยว่า กองทัพอิสราเอลประเมินว่า มีผู้ก่อการร้ายประมาณ 1,000 คน ที่ปฏิบัติการในครั้งนี้ และพลเรือนปาเลสไตน์อีก 1,000 คน ที่บุกไปค้นตามอาคารบ้านเรืองต่างๆ จนทำให้มีคนเสียชีวิต 700 คน บาดเจ็บ 2,100 คน และยังมีคนที่บาดเจ็บร้ายแรงอีกจำนวนมาก
ทำไมกลุ่มฮามาสโจมตีครั้งใหญ่
บทความของ theguardian.com ชื่อ Israel-Hamas war: what has happened and what has caused the conflict? กล่าวว่า สาเหตุยังไม่ปรากฏชัดเจน แต่หลายเดือนที่ผ่านมา เกิดความรุนแรงมากขึ้นในเขตเวสต์แบงก์ ระหว่างทหารอิสราเอล ชาวยิวตั้งถิ่นฐาน และชาวปาเลสไตน์ ชาวยิวตั้งถิ่นฐานใช้อาวุธโจมตีหมู่บ้านชาวปาเลสไตน์ พวกกองกำลังปาเลสไตน์ในเวสต์แบงก์ ก็โจมตีทหารอิสราเอลและชาวยิวตั้งถิ่นฐาน ส่วนกองทหารอิสราเอลก็บุกจู่โจมเมืองของปาเลสไตน์
ในสัปดาห์ที่ผ่านมา ชาวยิวบางคนได้เข้าไปสวดมนต์ในบริเวณของสุเหร่า al-Aqsa ในนครเยรูซาเลม พื้นที่ที่ชาวมุสลิมเรียกว่า Haram al-Sharif สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุดอันดับ 3 รองจากเมกกะและมาดินะ ที่อยู่ในซาอุดิอาระเบีย
แต่สำหรับคนยิว พื้นที่ดังกล่าวคือ Temple Mount ที่ถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ที่ตั้งของวิหารชาวยิวตามคำภีร์ไบเบิล ชาวยิวไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าไปสวดมนต์ ในพื้นที่ของ al-Aqsa เพราจะเป็นการยั่วยุ พวกฮามาสเองก็เรียกปฏิบัติการโจมตีอิสราเอลครั้งนี้ว่า “ปฏิบัติการพร้อมกันครั้งใหญ่อัลอักซ่า” ( Operation al-Aqsa Deluge)
แต่สิ่งที่เป็นสถานการณ์เบื้องหลัง ที่เกิดขึ้นมานานแล้วคือ การที่อิสราเอลและอียิปต์ปิดล้อมฉนวนกาซ่ามานาน 16 ปี ที่แทบจะทำลายเศรษฐกิจภายในของดินแดนกาซ่า และสร้างความยากลำบากในการดำรงชีวิตของคนในกาซ่า พวกชาตินิยมรุนแรงทางศาสนา ที่เป็นพรรคร่วมรัฐบาลอิสราเอลในปัจจุบัน ก็เรียกร้องให้ผนวกดินแดนของปาเลสไตน์มาเป็นของอิสราเอล
นัยยะความล้มเหลวงานข่าวอิสราเอล
บทความของ theguardian.com กล่าวว่า กลุ่มฮามาสต้องเตรียมการเรื่องนี้มานานแล้ว แต่ยังเป็นเรื่องมืดมนว่า ทำไมหน่วยข่าวกรองอิสราเอลจึงไม่รับรู้ว่าก่อน ว่าจะเกิดเหตุการณ์นี้ขึ้น การสอดแนมของอิสราเอลในเขตกาซ่า มีอย่างเข้มข้นมาก อิสราเอลติดตามทุกการเคลื่อนไหว การสื่อสาร และชีวิตประจำวัน ผ่านอุปกรณ์สอดแนมไฮเทค รวมทั้งโดรนที่บินเหนือกาซ่า นอกจากนี้ยังอาศัยข่าวจากสายลับ
ความล้มเหลวด้านข่าวกรองครั้งนี้ สั่นคลอนต่อความเชื่อมั่นของคนอิสราเอล ต่อรัฐบาลและความสามารถของกองทัพอิสราเอล ที่จะปกป้องพลเรือน อดีตผู้บัญชาการกองทัพเรืออิสราเอลกล่าวว่า “คนในอิสราเอลต่างก็ถามกันว่า กองทัพอยู่ที่ไหน ตำรวจอยู่ที่ไหน และกองกำลังความมั่นคงอยู่ที่ไหน”
กลุ่มฮามาสต้องการอะไร?
กลุ่มฮามาสปกครองฉนวนกาซ่ามาตั้งแต่ปี 2007 การโจมตีอิสราเอลครั้งนี้ แสดงให้เห็นว่า ฮามาสเป็นกองกำลัง ที่หลายฝ่ายไม่สามารถมองข้ามความสำคัญ แต่ก็เป็นเรื่องเข้าใจยากที่จะเข้าใจว่า การโจมตีครั้งนี้ กลุ่มฮามาสหรือเขตกาซ่าเอง จะได้อะไรที่เป็นประโยชน์ด้านบวกขึ้นมา
ที่แน่นอนก็คือว่า อิสราเอลจะใช้กองกำลังทหารที่ทรงพลัง ทำลายฝ่ายตรงกันข้าม ไม่เพียงแต่ในเขตกาซ่า แต่จะรวมถึงเวสต์แบงก์และเยรูซาเลมตะวันออก ปฏิบัติการทางทหารดังกล่าวของอิสราเอล คงทำให้ชาวปาเลสไตน์จำนวนมากเสียชีวิต รวมทั้งบ้านเรือนและโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ
การจับตัวประกันจำนวนมากไปไว้ในกาซ่า ทำให้การตอบโต้ของอิสราเอลซับซ้อนและระมัดระวังมากขึ้น กลุ่มฮามาสเองก็มีอำนาจต่อรองมากขึ้น ในปี 2011 ทหารคนหนึ่งของอิสราเอลถูกปล่อยตัวจากกาซ่า หลังจากถูกจับไปนาน 5 ปี โดยแลกกับที่อิสราเอลต้องปล่อยตัวนักโทษปาเลสไตน์กว่า 1,000 คน ในครั้งนี้ คนอิสราเอลถูกจับเป็นตัวประกันกว่า 100 คน คงต้องแลกกับนักโทษปาเลสไตน์ทั้งหมดในเรือนจำอิสราเอล
โฉมหน้าใหม่ตะวันออกกลาง
แม้ เนทันยาฮู ได้ประกาศสงครามกับฮามาสอย่างเป็นทางการ แต่ก็ยังเร็วเกินไปที่จะคาดการณ์ว่า อนาคต 1-2 สัปดาห์ข้างหน้าจะเกิดเหตุการณ์อะไรขึ้น การตอบโต้ของอิสราเอล จะเกิดขึ้นพร้อมกับความเสี่ยงที่ใหญ่หลวง
การส่งทหารบุกเข้าไปในกาซ่า จะทำให้เกิดการต่อสู้ในเมืองขึ้นมา และเป็นอันตรายต่อตัวประกันชาวยิว กองทัพอิสราเอลเองก็ไม่ต้องการเข้ายึดเขตกาซ่า หากการต่อสู้ยืดเยื้ออกไป ความเสี่ยงมีมากขึ้น ที่ความรุนแรงจะปะทุขึ้นมาในเขตเวสต์แบงก์และในเลบานอน หากพลเรือนในกาซ่า โดยเฉพาะเด็กและสตรี เสียชีวิตจำนวนมาก จะสร้างความเสียหายต่อภาพลักษณ์ของอิสราเอล ในสายตาชาวโลก
แต่การโจมตีของฮามาส อาจช่วยพิสูจน์ สิ่งที่เป็นจุดอวสานในความเชื่อของคนส่วนหนึ่งในอิสราเอล ที่มองว่า ความปรารถนาที่จะมีรัฐอธิปไตยของตัวเองของชาวปาเลสไตน์ เป็นเรื่องที่สามารถเก็บไว้ที่หลัง ปล่อยให้ประเทศในตะวันออกกลางอื่นๆ เกิดรุดหน้ากับความสัมพันธ์กับอิสราเอลไปก่อน
แต่ไม่ว่าในที่สุด ความขัดแย้งครั้งนี้จะมีผลลัพธ์ออกมาอย่างไร สิ่งหนึ่งที่จะเป็นผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นตามมาอย่างหนึ่ง คือคำถามเก่าๆที่ว่า อิสราเอลและปาเลสไตน์จะอยู่ร่วมกันอย่างสันติอย่างไร ปฏิบัติการตอบโต้ของอิสราเอล ยิ่งทำให้โลกเราเห็นถึงความจำเป็นที่ต้องมีแนวทางใหม่ๆ ในการแก้ปัญหาความขัดแย้งอิสราเอล-ปาเลสไตน์
ในเวลานี้ ไม่มีใครกล้าประเมินที่ต่ำเกินไป ต่อปัญหาความยากลำบากที่รออยู่ข้างหน้า สิ่งสำคัญอย่างหนึ่ง ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตข้างหน้า คือใครเป็นผู้นำของอิสราเอลคนต่อไป เพราะหากอิสราเอลจะอยู่อย่างปลอดภัย ต้องไม่คิดว่าปาเลสไตน์คือปัญหาที่พักเก็บไว้ได้ แต่คือคนที่มองว่า ชาวปาเลสไตน์คือคนที่อิสราเอล จะต้องหาทางเจรจาเพื่อให้ได้ข้อตกลง
เอกสารประกอบ
Israel-Hama’s war: what has happened and what has caused the conflict? 8 October 2023, theguardian.com
The lessons from Hamas’ assault on Israel, 8 October 2023, Economist.com
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
