ดร. นพ.มโน เลาหวณิช ผู้อำนวยการสถาบันคานธี มหาวิทยาลัยรังสิต
“…นายกอีกร้อยคนก็ไม่อาจแก้ปัญหานี้ได้…” วาทกรรมนี้เป็นวลีที่มีการหยิบยกกันขึ้นมานับครั้งไม่ถ้วนในการแถลงข่าวของนายกฯ ลุงตู่ ในการตอบปัญหาผู้สื่อข่าวว่าด้วยการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ ซึ่งไม่ได้เป็นการตอบตรงคำถามเท่าใดนัก เพราะเมื่อผู้สื่อข่าวถามเรื่องปัญหาการแพร่ระบาดที่จังหวัดสมุทรสาคร แต่ท่านนายกนำประเด็นเรื่องบ่อนการพนันมาตอบ ซึ่งทราบดีในสังคมไทยว่าเป็นแหล่งแพร่ระบาดในหลายจังหวัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคตะวันออก เช่น ชลบุรี ระยอง
กระนั้นเอง คำพูดของท่านนายกเป็นสิ่งที่สะท้อนความกังวลในจิตใต้สำนึกของท่านว่า เรื่องบ่อนการพนันนั้นเป็นปัญหาที่แก้ไขยาก แม้เป็นที่ทราบกันดีว่าเป็นสิ่งที่มีอยู่จริง มีการเก็บ “ส่วย” ส่งคนในเครื่องแบบ อาจเรียกได้ว่าทั่วประเทศก็ย่อมไม่ผิด ทั้งๆ ที่บ่อนการพนันนั้นเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมายอย่างชัดเจน แต่พอส่งเจ้าหน้าที่ตำรวจไปตรวจค้น ก็มักจะพบแต่ห้องเปล่า ที่มีขนาดใหญ่ ติดหลอดไฟฟ้าสว่างไสว มีร่องรอยการติดกล้องวงจรปิดจำนวนมาก มีทางเข้าทางออกที่รัดกุม
เมื่อปีที่ผ่านมาก็มีเหตุฆาตกรรม นายตำรวจถูกยิงตายคาบ่อน พร้อมนักพนันและเจ้าหน้าที่คุมบ่อนอีกหลายศพ แต่คดีความก็ไม่คืบ กลายเป็นคลื่นกระทบฝั่งไปในที่สุด
สถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 นี้ได้เผยจุดอ่อนของสังคมไทยอย่างมาก อันได้แก่การนำเข้าแรงงานต่างชาติเข้ามาสู่ประเทศไทย โดยเฉพาะจากจังหวัดที่ติดชายแดน แรงงานเหล่านี้ที่ผิดกฎหมายมีจำนวนมากน่าจะหลายแสนคน โดยเฉพาะจากเมียนมาที่มีอัตราการแพร่ระบาดที่สูงมาก ชาวเมียนมาจึงจำเป็นต้องหนีตายเข้ามาประเทศไทย เพราะนอกจากที่จะลดความเสี่ยงของการติดโรคระบาดนี้แล้ว ยังอาจมีงานทำและมีรายได้มากกว่าที่อยู่ในประเทศของตนอีกหลายเท่า การหลบหนีเข้าเมืองโดยลำพังเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมาย มีโทษทางอาญา นอกจากจะติดคุกติดตะรางแล้วก็ยังต้องถูกส่งตัวกลับประเทศของตนอีกด้วย นอกจากมีคนในเครื่องแบบช่วยนำเข้า และอำนวยความสะดวกต่างๆ อาจต้องจ่ายเงินครั้งละเป็นหมื่นก็ยอม ขบวนการนี้เป็นการทำเป็นระบบ เป็นอีกหนึ่งของปัญหาสังคมไทย
ความสำเร็จในการควบคุมการแพร่ระบาดในประเทศไทยทำให้เกิดอุประสงค์ขนาดใหญ่ เมื่อชาวต่างชาติแต่ละคนยอมเสียเงินหัวละเป็นหมื่นบาท ความโลภจึงเกิดขึ้นแก่เจ้าหน้าที่บางคน วันๆ หนึ่งอาจหาเงินเข้ากระเป๋าได้หลายแสนบาทก็เป็นได้ ผู้ที่ช่วยเหลือกับผู้ที่จ่ายเงินมีประโยชน์ร่วมกัน จึงเป็นกระบวนการที่ทำเป็นระบบ และที่แน่ที่สุดคือเกิดขึ้นมากนานในสังคมไทย แต่เรื่องมาแดงก็เมื่อเกิดการแพร่ระบาดครั้งนี้ขึ้นมา จนทำให้ประชาชนตระหนก และนายกฯ ลุงตู่จึงต้องหันมาแก้ไขปัญหานี้ให้รวดเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
อาจมองได้ว่าสาเหตุส่วนหนึ่งของปัญหามาจากความศักดิ์สิทธิ์ของกฎหมายในประเทศไทยมีน้อย เมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ ข้าราชการผู้บังคับใช้กฎหมายจึงเห็นช่องทางหารายได้เพิ่ม เพราะตนเองมีอำนาจอยู่แล้วในฐานะเจ้าพนักงานของรัฐ และเมื่อผู้บังคับใช้กฎหมายและผู้กระทำผิดกฎหมายมีผลประโยชน์ร่วมกัน การปราบปรามอาญากรรมนั้นจึงเกิดขึ้นได้ยาก
การโอนอ่อนผ่อนปรนจึงเกิดขึ้นเป็นธรรมดา เช่น ออกกฎหมายให้แรงงานต่างชาติเหล่านี้สามารถอยู่ในประเทศไทยได้อย่างถูกกฎหมาย แต่ห้ามเคลื่อนย้าย และมีสวัสดิการให้อีกด้วยแต่มีข้อแม้ว่าต้องลงทะเบียนให้ถูกต้องกับกระทรวงแรงงาน และหากป่วยไข้ต้องรีบรับการตรวจร่างกาย เข้าพื้นที่กักกันโรง แยกจากผู้ป่วยอื่นเป็นระยะเวลาไม่ต่ำกว่า 14 วัน
แรงงานจากเมียนมาซึ่งคาดว่ามีอยู่ในประเทศไม่ต่ำกว่าสองล้านคนก็จะเข้ามาอยู่ในระบบ และแก้ไขปัญหาวิกฤติในครั้งนี้ได้ไม่ยากจนเกินไป และเป็นมาตรฐานการแก้ไขปัญหาแรงงานข้ามชาติที่จะเกิดขึ้นในอนาคตอีกด้วย โดยสรุปคือการแก้ไขปัญหาโดยใช้ทางสายกลาง ไม่ตึงเกินไปไม่หย่อนเกินไป การบังคับใช้กฎหมายจึงจะเกิดประโยชน์ ป้องกันอันตรายจากการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสตัวนี้ได้
คำถามที่น่าสนใจคือ ลุงตู่จะใช้หลักการและวิธีการจัดการกับปัญหาบ่อนการพนันได้หรือไม่ เพราะเริ่มมีนักการเมืองหลายคนเสนอความคิดให้รัฐบาลออกกฎหมายให้ทำบ่อนการพนันถูกกฎหมายได้ รัฐจึงจะควบคุมได้ บ่อนการพนันแทนที่จะเป็นที่ฟอกเงิน เป็นต้นทางของอาชญากรรมจำนวนมาก ไม่ว่าจะเป็นการค้ามนุษย์ และอบายมุข อาจกลายเป็นแหล่งที่มาของภาษีอากรเข้ารัฐจำนวนมากก็เป็นได้
ประเทศเพื่อนบ้านของเรา ไม่ว่าจะเป็นเมียนมา สปป.ลาว กัมพูชา มาเลเซีย สิงคโปร์ แม้กระทั่งศรีลังกาที่เป็นต้นแหล่งของพระพุทธศาสนาแบบเถรวาทก็มีบ่อนการพนันกันทั้งนั้น นักเล่นการพนันที่เข้าไปอุดหนุนบ่อนเหล่านี้มีจำนวนมากที่เป็นคนไทย ทั้งนักการเมือง ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ พ่อค้าคหบดี เป็นต้น
การที่ในพระพุทธศาสนาระบุในพระไตรปิฎกว่าการพนันเป็นอบายมุขนั้นเป็นความจริง ผู้ที่รู้จักนักเล่นการพนันย่อมทราบดีว่า เมื่อถึงเวลาเข้าบ่อนไปเล่น นักพนันทั้งหลายไม่ฟังเหตุผลใดๆ ทั้งสิ้น มีอาการเหมือนถูกผีเข้าสิง จะต้องเล่นให้ได้ มีเงินอยู่ในกระเป๋าไม่ได้เลย เล่นครั้งหนึ่งเป็นวันๆ หรือข้ามวันข้ามคืนกันเป็นของปกติ
ภัยของการพนันนั้นเลวร้ายยิ่งกว่าบ้านถูกไฟไหม้ หรือโจรขึ้นปล้นบ้านเสียอีก เพราะหากถูกไฟไหม้บ้านหมด ที่ดินก็ยังอยู่ แม้โจรปล้นบ้านทรัพย์สิ้นที่เหลือก็ยังอยู่ แต่สำหรับคนที่หมดตัวจากการพนันแล้ว สิ้นเนื้อประดาตัว เป็นภาระของญาติพี่น้อง ครอบครัว และสังคม
แม้มีคำสอนในพระพุทธศาสนาเรื่องโทษของการพนันถึงปานนี้แล้ว ในประวัติศาสตร์ไทยตั้งแต่กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ในเมืองหลวงของสยามก็มีบ่อนอยู่เป็นจำนวนมาก เช่น นายไหฮองบิดาของพระเจ้าตากสินมหาราช มีตำแหน่งเป็นนายอากรบ่อนเบี้ย คือ ผู้ที่เป็นคนส่งส่วยให้กับรัฐบาลในสมัยแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ หรือยิ่งไปกว่านั้นท่านอาจเป็นเจ้าของบ่อนคาสิโนในสมัยนั้นเองด้วยซ้ำไป
อิทธิพลของจีนต่อวัฒนธรรมไทยนั้นมีอยู่มากมานานตั้งแต่สมัยอยุธยาก็ว่าได้ ตามลัทธิขงจื้อและเต๋า การพนันไม่ใช่สิ่งที่ผิดศีลธรรมแต่ประการใด กลับถูกมองว่าทำให้คนฉลาดขึ้น เป็นนักคิด รู้จักการคาดการณ์ล่วงหน้า ได้รับความเพลิดเพลินจากการเล่นการพนัน จนแม้ในที่สุดแม้จะเสี่ยงการพนันก็ทำให้เกิดการขยันหาเงิน
ในขณะที่ศาสนาที่มาจากอินเดียถือว่าการพนันทุกรูปแบบเป็นปากทางแห่งความเสื่อมทั้งศาสนาฮินดู เชน และพุทธ ส่วนพระคัมภีร์ไบเบิลไม่มีคำสอนใดๆ ของพระเยซูที่ว่าการพนันเป็นสิ่งต้องห้าม
ส่วนศาสนาอิสลามมีคำพูดของพระอัลเลาะห์ห้ามชาวมุสลิมเล่นการพนัน (กระนั้นเองในมาเลเซียก็มีบ่อนการพนันถูกกฎหมายที่ใหญ่โตมากที่สุดแห่งหนึ่งในอาเซียน)
หลักฐานชิ้นสำคัญเรื่องบ่อนการพนันที่ถูกกฎหมายในกรุงศรีอยุธยาคือคาถาที่พระเถรเขียนให้ภาวนาก่อนเข้าบ่อน ดังที่มีอยู่ในคัมภีร์กรรมฐานแบบโบราณ ที่รวบรวมไว้ในหนังสือ กรรมฐานแบบโบราณ ของพระมหาใจ ยโสธรัตน์ วัดบรมนิวาส ตีพิมพ์ในปี พ.ศ. 2478 (โดยประมาณ) ซึ่งมีวิธีการเข้าไปเล่นการพนันในบ่อน โดยบอกให้นักเล่นเลื่อนตะกรุดที่ตนเองคาดเอวไว้มาอยู่ข้างหน้า ท่องมนต์แล้วอธิษฐานล่วงหน้า ก่อนเข้าบ่อนว่าหากได้เงินจำนวนที่ต้องการแล้ว ให้เดินออกจากบ่อนนั้นทันที ไม่หันหลังกลับไปอีกไม่เห็นแก่ได้เพราะความละโมบ
ซึ่งเป็นเรื่องที่ประหลาดที่ว่า แทนที่คัมภีร์นี้จะสอนให้ชาวพุทธเคร่งครัด ไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับการพนันเพราะเป็นอบายมุข ต้นทางแห่งความฉิบหาย แต่กลับบอกคาถาพิเศษ เพื่อเอาชนะการเล่นการพนันในบ่อนเสียอีก
หลักฐานทางประวัติศาสตร์เหล่านี้แสดงให้เห็นว่าชีวิตชาวพุทธไทยสมัยอยุธยานั้นผูกพันอยู่กับบ่อนการพนัน จนคำสอนของวิปัสสนาจารย์ในยุคนั้นต้องบรรจุคาถาเหล่านี้ในคัมภีร์พระกรรมฐานของพระเกจิชื่อดังอีกด้วย
เหตุผลที่ว่าประเทศไทยเป็นเมืองแห่งพระพุทธศาสนา เป็นเมืองพุทธเมืองพระนั้นตามความเป็นจริงแล้วจึงฟังไม่ขึ้นไม่มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์รับรอง
ปัญหาสำคัญคือ “รัฐจะคุมบ่อนที่ถูกกฎหมายอย่างไร” และเงื่อนไขอะไรที่รัฐควรใช้ในการกำกับดูแลบ่อนการพนันเพื่อมิให้เกิดโทษแก่ประชาชนหมู่มาก ควบคุมเงินทองมิให้รั่วไหลไปต่างประเทศ ลดการฟอกเงินและการฉ้อราษฎร์บังหลวง และเป็นทางออกจากวิกฤตินี้อย่างเป็นรูปธรรมแบบทางสายกลาง…ในเรื่องนี้พระไตรปิฎกมีคำตอบ
ในโจรสูตร พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมสอนโจร ว่าทำอย่างไรจะเป็นโจรอยู่ได้นาน ไม่ถูกทางการจับกุมลงโทษ ทรงให้คำแนะนำโจรดังนี้
- ไม่ทำร้ายเจ้าทรัพย์
- ไม่ประทุษร้ายหญิง
- ไม่ปล้นเอาทรัพย์ทั้งหมด เอาทรัพย์เพียงครึ่งเดียว (ที่เหลือให้กลับไปตั้งตัว)
- ไม่ปล้นในย่านใกล้เคียงกับที่อาศัยของตน
- ทรัพย์ที่ปล้นมาได้อนุเคราะห์ชาวบ้านที่ยากไร้ในบริเวณใกล้เคียงกับตน
หากทำตามธรรมทั้งห้าประการนี้โจรผู้นั้นก็จะเป็นโจรที่ปล้นอยู่ได้นาน
โจรสูตรนี้สามารถนำมาประยุกต์กับการควบคุมบ่อนการพนันได้ โดยการควบคุมทั้งบ่อน และผู้เล่นการพนัน เป็นต้นว่า ถือว่าบ่อนนั้นคือโจรคนหนึ่ง ทรัพย์ที่ได้จากบ่อนการพนันนั้นรัฐจัดเก็บภาษีให้ถูกกฎหมาย เพื่อสงเคราะห์ประชาชนผู้ยากไร้โดยเฉพาะในชนบทที่ห่างไกล
ผู้ที่เข้ามาเล่นการพนันจำเป็นบรรลุนิติภาวะ มีอาชีพและมีรายได้ที่ชัดเจน ต้องลงทะเบียนเปิดเผยตนเองโดยลงทะเบียนและแสดงบัญชีเงินฝากในธนาคาร และสามารถเล่นการพนันได้ครั้งละไม่เกินครึ่งหนึ่งของเงินฝากในบัญชีของตนเองที่แสดงไว้เท่านั้น ไม่สามารถแลกชิปได้มากกว่านั้น เงินที่นำมาแลกต้องเป็นสกุลเงินของรัฐในประเทศเท่านั้น ไม่ใช้คริปโตเคอเรนซี เช่น บิตคอยน์ มาแลก โดยที่ผู้เล่นสามารถเล่นไปได้จนกว่าชิปที่ตนแลกมาหมดเท่านั้น และเล่นการพนันได้ผู้เล่นต้องเล่นได้ไม่เกินสัปดาห์ละสองครั้งเท่านั้น มากกว่านั้นไม่ได้ ห้ามผู้เล่นพกอาวุธทุกชนิดเข้ามาในบ่อนการพนันโดยเด็ดขาด โดยมีเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยที่มีเครื่องตรวจโลหะ
ส่วนที่ตั้งของบ่อนการพนันควรอยู่ในสถานที่ห่างไกลเมือง ชุมชน โรงเรียน สถานศึกษา และซ่องโสเภณี เช่น อยู่บนเกาะที่ต้องข้ามทะเลไปห่างไกลจากฝั่ง จากศาสนสถานทั้งหลาย มีวิธีการช่วยเหลือนักการพนันที่เล่นเสีย ด้วยการให้คำปรึกษาโดยนักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห์ เพื่อบำบัดให้เลิกการติดการพนันให้เด็ดขาด เป็นต้น
ในขณะที่มีการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสนี้ ผู้เล่นและพนักงานที่ทำงานในบ่อน จำเป็นต้องใส่หน้ากากอนามัย มีการเว้นระยะห่างและมีน้ำยาฆ่าเชื้อโรคให้ล้างมือกันบ่อยๆ และทุกคนต้องโหลดโปรแกรมในโทรศัพท์มือถือของตนเพื่อง่ายแก่การสอบสวนโรค กรณีเกิดการแพร่ระบาด
หากมีมาตรการควบคุมบ่อนการพนันให้อยู่ในเงื่อนไขเหล่านี้ รัฐบาลเองก็สามารถบริหารจัดการให้แหล่งอบายมุขนี้ชะลอความเสื่อมแก่สังคมลงได้ เงินทองจำนวนมหาศาลจะไม่ตกอยู่ในมือของผู้มีอิทธิพลในภูมิภาคต่างๆ ทั่วประเทศ เมื่อบ่อนเป็นสิ่งถูกกฎหมายเจ้ามือบ่อนก็ไม่จำเป็นต้องส่งส่วยตำรวจ มาเฟียตำรวจหรือเจ้าพ่อในท้องถิ่นต่างๆ จะค่อยๆ หมดอำนาจลงไป ส่งผลให้การซื้อขายตำแหน่งของข้าราชการตำรวจลดน้อยลง
การปฏิรูปสถาบันตำรวจทำได้ง่ายขึ้น เพราะได้เจ้าของบ่อนทำหน้าที่ทำให้ถูกต้องตามกฎหมายไปแล้ว รัฐเองก็สามารถเก็บภาษีได้เต็มเม็ดเต็มหน่วย กฎหมายศักดิ์สิทธิมากขึ้น มิฉะนั้นธุรกิจใต้ดินทั้งหลายก็ไม่อาจทำให้รัฐได้บริหารจัดการแต่อย่างใดได้เลย เกิดเป็นวงจรอุบาทว์ในสังคมที่พลิกผันให้สังคมไทยเสื่อมโทรมลงไปทุกเมื่อเชื่อวันนะครับ
