ธนากร คมกฤส
ท่านใดที่เคยชมภาพยนตร์เรื่อง “เพอร์ซีย์ แจ็กสันกับสายฟ้าที่หายไป” (Percy Jackson & The Olympians : The Lightning Thief, 2010) คงจำฉากที่กลุ่มตัวละครเอกของเรื่องเดินทางมาถึงที่แห่งหนึ่งชื่อ Lotus Casino ได้ เมื่อเข้าไปข้างในแขกผู้มาเยือนทุกคนจะถูกเสิร์ฟด้วยขนม “ดอกบัว” ที่สวยงามและรสอร่อย ผู้ใดที่ได้เสพสิ่งนี้เข้าไปจะมีความรู้สึกเหมือนหลุดจากโลกภายนอก … ลืมสิ้นทุกสิ่งที่ผูกพัน ลืมกลางคืนกลางวัน ลืมเวลา
เทพนิยายกรีกเล่าว่า “ผู้เสพดอกบัว” (Lotus Eaters) คือ ชนกลุ่มหนึ่งที่อยู่บนเกาะและเสพสิ่งเสพติดอย่างหนึ่ง คือ ดอกบัว เป็นอาหารหลัก และทำให้คนกลุ่มนี้ตกอยู่ในภวังค์หลับใหล ไม่แยแสสิ่งใด ลืมบ้าน ลืมคนรัก และมีชีวิตที่ปรารถนาเพียงสิ่งเดียว คือ การได้เสพดอกบัว
“ผู้เสพดอกบัว” จึงเปรียบได้ถึงคนที่ใช้ชีวิตล่องลอยไปกับความหรูหราเปรมปรีดิ์ โดยไม่สนใจไยดีต่อสิ่งใด
นัยของ “คาสิโน” กับ “ผู้เสพดอกบัว” เป็นสิ่งที่น่าสนใจยิ่ง
ผู้เสพดอกบัวมักมีธรรมชาติเป็นคนรักสนุก และเลื่อนไหลเพลิดเพลินไปตามอารมณ์ อาจเป็นคนที่มีพื้นฐานอารมณ์ผันผวนง่าย หรือเป็นคนที่มีบุคลิกหุนหันพลันแล่น ขาดทักษะในการควบคุมหรือจัดการอารมณ์ตนเอง จึงขาดการยับยั้งชั่งใจ จำนวนไม่น้อยมักจะประเมินตนเองต่ำ ที่สำคัญคือพวกเขาเลือกการพนันเป็นวิธีการลดความเครียด ช่วยปลดปล่อยความน่าเบื่อหน่าย หรือเพื่อจัดการกับอารมณ์หรือสถานการณ์ทางลบที่ตนเผชิญ การจึงพนันเป็นวิธีการหลบหนีจากปัญหาทางอารมณ์ของพวกเขา
ผู้ที่อยู่ในสังคมที่มีแหล่งพนันให้เข้าถึงได้ง่าย มีคนใกล้ชิดรอบข้างเล่นพนันเป็นแบบอย่าง และโตมาในสภาพทางสังคมที่ขาดการหล่อหลอมให้เห็นความหมายของชีวิตอย่างจริงจัง มีโอกาสสูงที่จะกลายมาเป็นผู้เสพดอกบัว
ครั้นเมื่อได้เข้าไปอยู่ภายในสถานคาสิโน ผู้เสพดอกบัวแทบจะไม่รู้เลยว่าแต่ละขณะนั้นเป็นเวลาใด ด้วยแสงสีที่ปลุกเร้าอยู่ตลอด 24 ชั่วโมง คาสิโนบางแห่งมีบริการเครื่องดื่มและอาหารให้ดื่มและกินฟรีได้ตลอดเวลา ท่ามกลางเกมพนันหลากหลายที่รายล้อม และเปิดโอกาสให้เลือกเล่นได้อย่างต่อเนื่อง ทั้งตู้เครื่องเล่นที่เล่นได้โดยลำพัง หรือโต๊ะพนันที่ร่วมเล่นร่วมลุ้นไปพร้อมๆ กับผู้อื่น
บรรยากาศ สถานที่ รวมถึงเกมพนันที่หลากหลาย ได้ร่วมกันประกอบสร้าง “เกาะแห่งความเปรมปรีดิ์” ที่วันและเวลาในที่แห่งนี้ผันผ่านไปอย่างรวดเร็ว ราวกับว่า 1 วันเป็นเพียงแค่ 1 ชั่วโมงเท่านั้น
ตราบใดที่ยังไม่ตื่นจากภวังค์ ผู้เสพดอกบัวก็จะยังไม่พาตัวเองออกมาสู่โลกของความเป็นจริง
วิถีของผู้เสพดอกบัว
รศ.วิทยากร เชียงกูล กล่าวไว้ในหนังสือ “เสพติดการพนัน ความใหญ่โตของปัญหาและแนวทางแก้ไข” (ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน. 2562) ว่า ผู้เสพพนันในสถานคาสิโนมักจะอยู่กับมันอย่างเพลิดเพลินจนไม่ได้ตระหนักถึงผลเสียต่อตนเองและคนรอบข้าง
ผู้เสพดอกบัวจำนวนมากสามารถเล่นการพนันต่อเนื่องหลายชั่วโมง และเล่นจนดึกดื่นเกินเวลาที่ร่างกายมนุษย์ควรได้พักผ่อน บางคนเล่นติดต่อกัน 2-3 วัน โดยพักกินและนอนน้อยมาก บางคนก็พักกินและดื่ม (รวมทั้งสูบบุหรี่) มากอย่างรวดเร็วเพื่อกลับไปเล่นพนันต่อ ผลของการอดนอนก่อให้เกิดความบกพร่องในการเคลื่อนไหวร่างกาย และทำให้ระบบภูมิคุ้มกันสุขภาพทำงานผิดปกติ นอกจากนี้ยังมีผลต่อการรู้คิด และความผันผวนด้านอารมณ์ ทำให้ผู้เสพดอกบัวรู้สึกอ่อนไหวง่ายกว่าปกติ เช่น หุนหันพลันแล่นมากขึ้น แต่ก็ดันทุรังเล่นพนันต่อไปด้วยสติที่มีน้อยลงๆ
ไม่น่าเชื่อว่า ในสหรัฐอเมริกาเคยมีผู้เสียชีวิตในสถานคาสิโนถึง 398 คน ในรอบ 5 ปี (1982-1986) ส่วนใหญ่เสียชีวิตด้วยสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับปัญหาทางหัวใจและหลอดเลือดหัวใจ อันน่าจะมาจากการนั่งเล่นพนันอยู่กับที่นาน โดยแทบไม่ได้เคลื่อนไหวร่างกาย
ผู้เสพดอกบัวมีโอกาสสูงที่จะเป็นโรคอ้วน โรคเกี่ยวกับลำไส้และระบบย่อยอาหาร และโรคหัวใจ เพราะผู้เล่นพนันนานๆ จะเกิดความเครียดแบบเรื้อรัง ในสถานคาสิโนผู้เสพดอกบัวจึงมีระดับฮอร์โมนความเครียดที่สูงกว่าคนทั่วไป
บรรยากาศในสถานคาสิโนที่ผู้เล่นพนันจะต้องคิดหาทางเอาชนะพนันอย่างต่อเนื่อง และผ่านการชนะบ้าง แพ้บ้าง อย่างหวือหวาตื่นเต้นครั้งแล้วครั้งเล่า เหล่านี้มีผลต่อสุขภาพจิตของพวกเขาโดยไม่รู้ตัว
มีงานวิจัยพบว่า ผู้ติดการพนันเป็นโรคซึมเศร้าแบบขั้วเดียวถึง 70% ขณะที่อีก 30% เป็นพวกอารมณ์รุนแรงสลับไปมาแบบ 2 ขั้ว ประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจ คือ 24% ของคนที่ติดการพนัน คิดและพยายามจะฆ่าตัวตาย ส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นทันทีหลังจากการเสียพนันจำนวนมาก ในกลุ่มผู้ที่โทรศัพท์ไปขอคำปรึกษาสายด่วนเพื่อความช่วยเหลือในสหรัฐอเมริกา 80% เล่าว่า ความรู้สึกของเขาขณะนั้นคือ คิดอยากฆ่าตัวตาย ขณะที่ 2 ใน 3 ของผู้ที่ไปรับการบำบัดในกลุ่ม Gambler Anonymous ก็มีอาการลักษณะเดียวกัน จึงไม่น่าแปลกใจว่า Las Vegas และ Atlantic City ซึ่งเป็นแหล่งของสถานคาสิโนที่ใหญที่สุด มีอัตราการฆ่าตัวตายของประชากรสูงสุด เมื่อเปรียบเทียบกับเมืองอื่นๆ ในสหรัฐอเมริกา
คณะกรรมาธิการศึกษาผลกระทบของการพนันแห่งชาติของสหรัฐอเมริการายงานว่า ความเสียหายทางการเงิน ค่าใช้จ่ายทางกฎหมาย และการสูญเสียผลิตภาพการทำงาน อันเนื่องมาจากการติดพนันของชาวอเมริกันมีมูลค่าราว 5 พันล้านดอลลาร์ต่อปี แต่มีนักเศรษฐศาสตร์แย้งว่า ความสูญเสียทางเศรษฐกิจสังคมโดยรวมน่าจะสูงกว่านั้น 10 เท่า คือ ราวปีละ 54 พันล้านดอลลาร์ หรือเฉลี่ย 20,000 ดอลลาร์ ต่อผู้ติดการพนันแต่ละคน
ผลสำรวจสถิติคดีอาชญากรรมของคนงานมีฝีมือ (white collar) ในสหรัฐอเมริกา พบว่า คดีอาชญากรรมที่เกิดจากการติดพนันคิดเป็น 40% ของคดีทั้งหมด ทั้งการขโมย ยักยอกทรัพย์ คดโกง และการขายบริการทางเพศ (รศ.วิทยากร เชียงกูล. เล่มเดียวกัน)
สุดท้ายก็บัวแล้งน้ำ
ผู้เสพดอกบัว 1 คน อาจก่อผลกระทบต่อครอบครัว ญาติพี่น้อง และเพื่อนได้ถึง 10 คนหรือมากกว่า ในสหรัฐอเมริกาผู้เสพติดพนันมีอัตราหย่าร้างสูงถึง 53% (เทียบกับคนไม่ติดการพนันที่มีอัตราหย่าร้าง 18%) สาเหตุมาจากการที่คู่สมรสรู้สึกว่าถูกหลอกลวง การเป็นหนี้ และความรู้สึกห่างเหิน
งานศึกษาอีกชิ้นหนึ่งของ รศ.วิทยากร เชียงกูล พบว่า ปัญหาความยุ่งยากทางการเงินมักจะนำมาสู่ความยุ่งยากด้านความสัมพันธ์ของผู้เสพติดพนันกับคู่รัก ด้วยการสูญเสียความไว้วางใจเพราะอีกฝ่ายไม่พูดความจริง การปกปิดปัญหาการติดพนัน และการที่ผู้ติดพนันรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในครอบครัวได้ลดลง
นอกจากนี้ คู่รัก รวมถึงลูกๆ และคนที่เกี่ยวข้องกับผู้เสพดอกบัว ยังอาจตกเป็นเหยื่ออาชญากรรมของพวกเขาได้ ทั้งการถูกขโมย ถูกกระทำความรุนแรง หรืออาจถูกกดดันให้เป็นผู้ก่อความรุนแรง และอาชญากรรมด้วยตนเอง
อีกปัญหาที่พบบ่อยของคู่รักหรือผู้เกี่ยวข้องใกล้ชิดผู้เสพดอกบัว ก็คือความรู้สึกโดดเดี่ยวและการโทษตัวเอง คู่รักบางคนพยายามช่วยปกปิดเรื่องการติดพนันของอีกฝ่ายหนึ่ง ขณะเดียวกันก็รู้สึกว่าคู่รักที่ติดการพนันให้เวลาพวกเขาลดลง และพวกเขาก็มีกิจกรรมทางสังคมลดลง เพราะไม่มีรายได้ที่พอจะใช้จ่าย ดังนั้น คู่รักของนักพนันจึงมักมีความรู้สึกโดดเดี่ยว ว้าเหว่ และคิดโทษตัวเองว่าตนควรจะป้องกันไม่ให้คู่รักไปติดการพนันได้ตั้งแต่ก่อนหน้านี้ อาการที่พบบ่อยของคู่รักของผู้เสพดอกบัว คือ ความซึมเศร้า ความตึงเครียดทางอารมณ์ ความรู้สึกเศร้าหมอง ความรู้สึกหวดผวา ขณะที่อาการที่ปรากฏทางกาย คือ ปวดหัว นอนไม่หลับ ความดันโลหิตสูง และความเมื่อยล้าหมดแรง
นอกจากผลอันเกิดจากผู้เสพดอกบัวที่มีต่อคนใกล้ตัวแล้ว อีกประเด็นหนึ่งที่น่าสนใจ คือ เมื่อเกาะแห่งความเปรมปรีดิ์นี้ไปตั้งอยู่ ณ ที่ใด กลับไปทำให้องค์กรทางสังคมในชุมชนนั้นๆ เกิดความหละหลวมมากขึ้น (social disorganization) ความผูกพันทางสังคม (social cohesion) ในชุมชนมีน้อยลง แต่กลับมีการเอาเปรียบกันทางสังคม (social deprivation) มากขึ้น
สภาพต่างๆ ทั้งหมดที่กล่าวมา ผู้ที่ไม่ได้ประสบด้วยตนเองอาจไม่สามารถเข้าใจได้อย่างถ่องแท้ แต่สำหรับผู้ที่อยู่ในสภาพนั้น เขาอาจกำลังเหมือนติดอยู่บนเกาะที่ไร้ที่ยึดเกาะ และจมดิ่งลงไปอยู่กับห้วงเวลาที่ทุกข์ระทมที่สุดจากผู้เสพดอกบัวหนึ่งคนผู้กลับบ้านมา
ไม่รู้เลยว่าจะต้องพูดอีกกี่ครั้งให้คิดให้ดีว่า “มั่นใจแล้วหรือที่จะให้มีคาสิโน?” โดยเฉพาะอย่างยิ่งการจะระมัดระวังอย่างไรที่จะไม่ให้คนในประเทศเป็นผู้เสพดอกบัวเสียเอง แทนที่จะเป็นนักท่องเที่ยวต่างชาติ ที่ก็อาจจะนำภาวะเสพติดดอกบัวไปเป็นภาระของประเทศเขาได้เช่นกัน
