คาสิโน…รู้คิด รอบคอบ รับผิดชอบสังคม

จะเห็นได้ว่าโจทย์หลักที่แทบไม่แตกต่างกันเลยของทุกประเทศก็คือ การควบคุมความโปร่งใสเป็นธรรมในธุรกิจคาสิโน การกีดกันความเกี่ยวข้องกับกระบวนการอาชญากรรมและการคอร์รัปชั่นของฝ่ายการเมือง และการป้องกันและลดผลกระทบทางสังคม

ตอบโจทย์ไม่ครบ ก็จบไม่ได้

สิ่งที่คณะกรรมาธิการชุดนี้จะปฏิเสธไม่ได้ก็คือ มีคนไทยจำนวนไม่น้อยที่ไม่เห็นด้วยกับการมีคาสิโน ผลการสำรวจสถานการณ์ปัญหาการพนัน และทัศนคติของคนไทยต่อการพนัน โดยศูนย์ศึกษาปัญหาการพนันในปี 2562 สำรวจจากกลุ่มตัวอย่างที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป จำนวน 44,050 รายจาก 77 จังหวัดทั่วประเทศ ต่อข้อคำถามว่า “ประเทศไทยควรเปิดบ่อนคาสิโนถูกฎหมาย?” ผลปรากฎว่าคนไทย 51.1% ตอบว่าไม่เห็นด้วย ขณะที่ 30.5% เห็นด้วย และ 18.4% ไม่แน่ใจ

ผลสำรวจนี้สอดคล้องกับผลสำรวจล่าสุดเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม 2564 โดยศูนย์สำรวจความคิดเห็น “นิด้าโพล” เรื่อง “บ่อนคาสิโนถูกกฎหมาย จะเอาหรือไม่!” ทำการสำรวจจากประชาชนที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป กระจายทุกภูมิภาค ระดับการศึกษา และอาชีพทั่วประเทศ รวมทั้งสิ้นจำนวน 1,318 หน่วยตัวอย่าง ได้คำตอบว่า ร้อยละ 46.51 ระบุว่าไม่เห็นด้วยเลย ร้อยละ 10.32 ระบุว่าไม่ค่อยเห็นด้วย ขณะที่ร้อยละ 21.25 ระบุว่าเห็นด้วยมาก และร้อยละ 18.13 ระบุว่าค่อนข้างเห็นด้วย

ศาสตราจารย์ วิลเลียม อาร์ เอ็ดดิงตัน จากสถาบันเพื่อการศึกษาการพนันและเกมเพื่อการพาณิชย์ มหาวิทยาลัยเนวาดา เรโน ลาสเวกัส กล่าวว่า เหตุผลของทุกสังคมในการต่อต้านการพนันถูกฎหมายมักไม่พ้น 4 ข้อต่อไปนี้ 1. การพนันเป็นสิ่งไม่ดีหรือชั่วร้าย สำหรับข้อนี้เอ็ดดิงตันคิดว่าเป็นมุมมองที่อาจฟังไม่ขึ้น เพราะหัวใจของการเล่นพนันคือความบันเทิง ช่วยผ่อนคลายความเครียด แต่ต้องไม่ใช่การเล่นพนันเพื่อหวังรวย 2.การพนันเป็นเรื่องผิดศีลธรรม ข้อนี้เอ็ดดิงตันถือว่าเป็นเรื่องจิตวิสัย (subjective) ที่พิสูจน์ไม่ได้ และในสังคมสมัยใหม่ผู้คนมีแนวโน้มจะนิยามความดีความชั่วด้วยตัวเองมากขึ้น

แต่เหตุผลอีกสองข้อถัดมาคือข้อที่เขาคิดว่ามีน้ำหนัก ได้แก่ 3. คาสิโนมีความสัมพันธ์เชื่อมโยงกับองค์กรอาชญากรรมและการคอร์รัปชัน ข้อนี้เอ็ดดิงตันถือเป็นปัญหาสำคัญที่อาจเกิดขึ้นหากกฎหมายไม่รัดกุม และที่สำคัญหน่วยงานที่จะทำหน้าที่กำกับดูแลต้องมีความน่าเชื่อถือ และ 4. การพนันมีผลกระทบทางสังคม เช่น การเล่นพนันมากเกินไป ทำให้เกิดปัญหาทางการเงิน การล้มละลาย ครอบครัวแตกแยก การเพิ่มขึ้นของโจรขโมย การฉ้อโกง การเพิ่มขึ้นของจำนวนนักพนัน โดยเฉพาะนักพนันที่เป็นเยาวชน และปัญหาโรคติดการพนัน ซึ่งเอ็ดดิงตันเห็นว่าเป็นเหตุผลที่มีน้ำหนักมากที่สุด ถือเป็นปัญหาที่แก้ไขยากและใช้ต้นทุนสูง (ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน : 4 เหตุผลในการต่อต้านการพนันถูกกฎหมายที่มีอยู่ในทุกสังคม.2556)

นี่น่าจะเป็นโจทย์ที่กรรมาธิการควรต้องทำการบ้านอย่างหนัก มากกว่าการโชว์ตัวเลขรายได้และการเก็บภาษี หรือตัวเลขการลงทุน รวมถึงการนำเสนอรูปแบบของสถานบันเทิงครบวงจร รูปแบบเกมในคาสิโน และพื้นที่ที่เหมาะแก่การเปิดคาสิโนไทย เพราะถึงแม้จะฉายภาพเหล่านี้ได้สวยหรูเพียงใด แต่หากตอบให้สังคมเชื่อมั่นไม่ได้ว่าจะจัดการกับผลกระทบทางสังคม และปัญหาอาชญากรรมที่เชื่อมโยงกับการคอร์รัปชันได้อย่างไร ก็น่าจะไม่สามารถเรียกความเชื่อมั่นจากสังคมได้มากพอ

What? How? and By whom?

สิ่งที่คณะกรรมาธิการคาสิโนไทยชุดนี้ ควรต้องทำการบ้านเพื่อมาตอบต่อประชาคมผู้ห่วงใยสังคมไทยคงต้องไปไกลกว่าคำตอบว่าเราต้องทำอะไร (What to do?) แต่ต้องไปให้ถึงว่า “เราต้องทำอย่างไร (How to do?) และใครหรือหน่วยงานที่มีรูปร่างหน้าตาเช่นใดคือผู้ที่จะมาทำภารกิจนั้น ๆ (Do these by whom?)

ในหลายประเทศที่มีนโยบายให้มีการพนันถูกกฎหมาย เช่น สหราชอาณาจักร หรือในมลรัฐต่าง ๆ ของสหรัฐอเมริกา รวมถึงสิงคโปร์และญี่ปุ่น จะจัดตั้งองค์กรระดับชาติเพื่อกำหนดนโยบายควบคุมดูแลการพนัน ในเมื่อการพนันส่งผลกระทบต่อสังคมหลายด้านจึงมีความเกี่ยวข้องกับหลายหน่วยงาน ไม่เหมาะให้กระทรวงมหาดไทยเพียงหน่วยเดียวรับภาระนี้ จึงจัดตั้งองค์กรในรูป “คณะกรรมการควบคุมการพนัน” (Gambling Commission) ที่มีความเป็นอิสระ ไม่อยู่ภายใต้การสั่งการหรือแทรกแซงของฝ่ายการเมืองหรือราชการ (ไพศาล ลิ้มสถิตย์ . “เปิดปม เป็น อยู่ คือ พนันออนไลน์ สังคมไทยยุคไร้พรมแดน”.มูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ์.มปป.) เพื่อให้เกิดการทำงานที่มีประสิทธิภาพ และโปร่งใส วางใจได้

อีกด้านหนึ่งคือการให้ความช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากการพนัน สิงคโปร์คือตัวอย่างที่น่าสนใจ รัฐบาลได้จัดตั้งหน่วยงานหลักที่ชื่อ National Council on Problem Gambling (NCPG) ในปี 2005 หรือ 5 ปีก่อนจะมีการเปิดคาสิโนในประเทศ ประกอบด้วยบุคลากรด้านจิตเวช จิตวิทยา สังคมศาสตร์ กฎหมาย งานฟื้นฟูสุขภาพและศาสนา ทำหน้าที่ต่อสู้กับปัญหาการพนันในประเทศ โดยการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์เรื่องพิษภัยการพนันให้แก่ประชาชน ให้ความรู้ความเข้าใจ การป้องกันเด็กและวัยรุ่นเล่นพนัน รวมไปถึงการบริการให้คำปรึกษาครบด้าน (รศ.พญ.สุพร อภินันทเวช. ระบบให้ความช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบจากการพนัน จากความรู้สู่การสร้างรูปธรรม.มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ.2558) รวมถึงการขึ้นทะเบียนผู้ที่ถูกห้ามเข้าคาสิโนหลายแสนราย (ปรีดี บุญซื่อ. อนาคตที่สดใสของธุรกิจบ่อนคาสิโนในเอเชีย บทเรียนจาก Las Vegas Model และ Singapore Model. ไทยพับลิกา. 2017