รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
แม้จะมีอายุเก่าแก่กว่า 4,500 ปีมาแล้ว มหาพีระมิดแห่งกิซ่า 1 ใน 7 ของสิ่งมหัศจรรย์ของโลกที่ยังเหลืออยู่ ก็ยังคงเป็นทั้งปริศนาและความประทับใจของคนทั้งหลายมานับตั้งแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน สิ่งที่เป็นปริศนาคือ คนอียิปต์โบราณสร้างพีระมิดที่สูง 146 เมตร นี้ได้อย่างไร ก้อนหินหนักกว่า 2 ตัน ถูกนำขึ้นไปไว้บนยอดพีระมิดได้อย่างไร ส่วนที่เป็นความประทับใจก็คือ พีระมิดเป็นตัวอย่างความสำเร็จที่สมบูรณ์แบบด้านสถาปัตยกรรมของมนุษย์
สุสานของผู้ปกครองอียิปต์โบราณที่เรียกว่า ฟาโรห์มักจะเต็มไปด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับห้องลับต่างๆ ความเก่าแก่และชื่อเสียงที่โด่งดังของมหาพีระมิดทำให้เกิดคำถามหลายอย่างที่ยังหาคำตอบไม่ได้ ทำไมภายในพีระมิดมีแค่โลงศพหินที่ฝาครอบก็หายไปแล้ว เป็นไปได้หรือไม่ที่จะมีห้องลับซ่อนอยู่ในพีระมิด เมื่อต้นเดือนพฤศจิกายน นิตยสาร Natureได้พิมพ์บทความเปิดเผยถึงการค้นพบพื้นที่ว่างเปล่าขนาดใหญ่ภายในมหาพีระมิด การค้นพบครั้งนี้จึงกลายเป็นข่าวโด่งดังไปทั่วโลก
ความมหัศจรรย์ของมหาพีระมิด
เมื่อ 450 ปีก่อนคริสตกาล เฮโรโดตุส (Herodotus) นักประวัติศาสตร์ที่มีชื่อของกรีซ เดินทางไปเยือนอียิปต์ ในสมัยนั้น อียิปต์ยังไม่มีเมืองที่ชื่อว่าไคโร เมืองที่ศักดิ์สิทธิ์และพลุกพล่านที่สุดในเวลานั้นคือเมมฟิส นครหลวงของอียิปต์โบราณ ทางทิศตะวันตกของนครเมมฟิสคือที่ราบสูงกิซ่า ซึ่งเป็นที่ตั้งของมหาพีระมิดของฟาโรห์ พระนามว่า คูฟู (Khufu) แต่พวกกรีซเรียกชื่อว่า ชิออปส์ (Cheops)
เฮโรโดตุสและนักเดินทางรุ่นหลังต่อๆ มาล้วนตกตะลึงเมื่อได้มาเห็นมหาพีระมิด เพราะไม่มีสิ่งก่อสร้างใดๆ ในประเทศตัวเองที่จะมาเทียบเคียงได้เลยกับมหาพีระมิด ไม่ว่าจะขนาดที่ใหญ่โตและความแม่นยำในการก่อสร้าง วิหารพาร์เทนอน (Parthenon) ของกรีซ แม้จะได้รับการชื่นชมมากในเรื่องขนาดที่เหมาะสม ความกลมกลืน และความงดงาม แต่เมื่อนำมาเปรียบเทียบมหาพีระมิด วิหารพาร์เทนอนเป็นได้แค่ตัวแสดงรับเชิญในภาพยนตร์เท่านั้น
การมีขนาดที่ใหญ่โต ผิวทุกด้านที่ราบเรียบเหมือนกระจก และความแม่นยำของการก่อสร้าง ทำให้คนในสมัยโบราณอย่างเช่นเฮโรโดตุสไม่ได้มองมหาพีระมิดว่าเป็นโบราณวัตถุ แต่เป็นแท่งปริซึม (Prism) ที่ตั้งอยู่ในทะลเทราย และสะท้อนแสงอาทิตย์ออกไป 4 ทิศ เมื่อเฮโรโดตุสไปเยือนมหาพีระมิดนั้น ผิวหินปูนด้านข้างที่เรียบเหมือนกระจกของพีระมิดยังอยู่ครบถ้วน ในสมัยต่อมา หินปูนที่ฉาบผิวมหาพีระมิดถูกรื้อถอนออกไปหมดเพื่อเอาไปสร้างเมืองไคโร
โครงสร้างภายในมหาพีระมิด
อาณาจักรอียิปต์โบราณดำรงอยู่เป็นเวลา 3,100 ปี ยาวนานกว่าอาณาจักรใดในโลก มีราชวงศ์ทั้งหมด 31 ราชวงศ์ แต่การสร้างพีระมิดเกิดขึ้นเพียงช่วงระยะเวลา 900 ปี ของประวัติศาสตร์ที่ยาวนานดังกล่าว คือในสมัยราชวงศ์ที่ 3 ถึง 12 อียิปต์โบราณสร้างพีระมิดทั้งหมดมากกว่า 100 แห่ง แต่พีระมิดที่ยิ่งใหญ่สุดคือพีระมิด 3 แห่ง ตั้งอยู่ใกล้กันบนที่ราบสูงกิซ่า ห่างจากนครไคโร 20 กิโลเมตร พีระมิดทั้ง 3 สร้างขึ้นในสมัยของฟาโรห์ 3 องค์ คือ คูฟู คาเฟร์ และเมนเคอเร การสร้างพีระมิดทั้ง 3 เกิดขึ้นในช่วงระยะเวลา 75 ปี
พีระมิด 3 แห่งที่กิซ่านั้น ไม่มีพีระมิดไหนจะยิ่งใหญ่เท่ากับ “มหาพีระมิด” (The Great Pyramid) ของฟาโรห์คูฟู ในแง่สถาปัตยกรรม มหาพีระมิดเป็นหลักฐานพิสูจน์องค์ความรู้ของอียิปต์โบราณในเรื่องของคณิตศาสตร์และการใช้ประโยชน์พื้นที่ แต่ละด้านของพีระมิดหันหน้าได้สมบูรณ์แบบตรงตาม 4 ทิศ แต่ละด้านของพีระมิดเอียงเฉียงขึ้นไป 51.9 องศา ฐานของพีระมิดมีความเรียบตรงโดยต่างกันแค่ 2 เซนติเมตร ความแม่นยำของมหาพีระมิดดังกล่าวทำให้คนที่ได้ไปเยือนต้องก้มหัวคารวะให้กับคนที่สร้างสิ่งนี้เมื่อ 4 พันกว่าปีมาแล้ว
ไม่เพียงแค่ความยิ่งใหญ่ด้านสถาปัตยกรรมเท่านั้น มหาพีระมิดยังเป็นสิ่งก่อสร้างที่เต็มไปด้วยความลี้ลับที่อาจจะมากกว่าสิ่งก่อสร้างใดๆ ในโลก คำถามที่เป็นปริศนามีอยู่มากมาย เช่น ทำไมมหาพีระมิดจึงมีเฉลียงทางเดินภายในที่ซับซ้อน ทำไมภายในพีระมิดมีห้อง 3 ห้อง และทำไมห้องฝังพระศพจึงสร้างที่ตอนกลางของพีระมิด สูงจากฐาน 43 เมตร จากความสูงของพีระมิดทั้งหมด 146 เมตร ขณะที่พีระมิดอื่นๆ ห้องฝังพระศพจะอยู่ใต้ดินหรือที่ฐานพีระมิด คำอธิบายของนักอียิปต์วิทยาต่อความลี้ลับเหล่านี้ แทนที่จะเป็นคำตอบที่กระจ่างมากขึ้น กลับทำให้ความลี้ลับเพิ่มมากขึ้นไปอีก
มหาพีระมิดมีทางเข้า “จริง” อยู่ทางทิศเหนือของผิวพีระมิด อยู่สูงจากฐาน 17 เมตร ทางเข้ากว้าง 1.1 เมตร และสูง 1.2 เมตร ปัจจุบัน นักท่องเที่ยวที่เข้าไปภายในพีระมิดไม่ได้ใช้ทางเข้าจริงนี้ ทางเข้าพีระมิดสร้างเป็นทางเดินลาดต่ำลงไป 26 องศา ทางลงนี้ตรงไปยังห้องฝังพระศพที่อยู่ใต้ฐานพีระมิด นักอียิปต์วิทยาเรียกห้องนี้ว่า Lower Chamber หรือ Subterranean Chamber แต่ห้องนี้สร้างไม่เสร็จ ไม่มีใครรู้ว่าห้อง Lower Chamber สร้างขึ้นเพื่ออะไร เพราะดูเหมือนว่าจะถูกทิ้งกลางคัน
มีความเป็นไปได้ที่ฟาโรห์คูฟูเกิดเปลี่ยนใจ ทำให้สถาปนิกต้องสร้างทางเดินที่เป็นทางแยกในบริเวณทางเข้าเมื่อลงมาแล้ว 18 เมตร ทางแยกนี้สร้างเป็นทางเดินเฉียงสูงขึ้น นำไปสู่ห้องที่เรียกว่า Grand Gallery (ห้องโถงมีหลังคา) ที่อยู่สูงจากฐานพีระมิด 37 เมตร ห้องนี้ยาว 48 เมตร สูง 8.5 เมตร หลังคาห้องสร้างแบบเพดานสองข้าง เข้ามาประกบเกือบชิดกันที่ยอดหลังคา นับเป็นตัวอย่างความเป็นเลิศของอียิปต์โบราณในการสร้างหลังคาห้องแบบนี้ ที่เรียกกันว่า Corbelled Ceiling
ก่อนจะถึงห้อง Grand Gallery มีทางเดินเป็นแนวราบไปสู่ห้องฝังพระศพที่ 2 ที่เรียกว่า Queen’s Chamber ชื่อของห้องนี้มาจากความเข้าใจผิดของนักสำรวจอาหรับในอดีต ที่เข้าใจว่าเป็นห้องฝังศพมเหสีเอก ห้องนี้ก็สร้างไม่เสร็จ ที่ปลายสุดของห้อง Grand Gallery เป็นทางเดินแคบๆ ก่อนจะถึงห้องฝังพระศพห้องสุดท้าย มีชื่อเรียกว่า King’s Chamber ผนังห้องทำจากหินแกรนิตที่นำมาจากเมืองอัสวานที่อยู่ใต้สุดของอียิปต์ โลงศพทำจากหินแกรนิตตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของห้อง ความกว้างของโลงศพหินใหญ่กว่าทางเดินเข้าพีระมิด แสดงว่ามีการวางโลงศพนี้ในช่วงการก่อสร้างพีระมิด
มหาพีระมิดสร้างขึ้นอย่างไร
คำถามที่ว่าคนอียิปต์โบราณสร้างพีระมิดได้อย่างไรเป็นปริศนามาตั้งแต่โบราณ เพราะอียิปต์โบราณไม่ได้ทิ้งหลักฐานถึงวิธีการสร้างไว้เลย คนงานก่อสร้างนำหินหนัก 2 ตันขึ้นวางไว้บนยอดพีระมิดได้อย่างไร ทั้งๆ ที่ในยุคนั้นยังไม่มีรถล้อใช้ลาก ลูกรอก หรือปั้นจั่นยกของหนัก เครื่องมือก่อสร้างแข็งแรงสุดก็ทำจากทองแดง
ในการก่อสร้างพีระมิดนั้น แม้แต่การตัดสินใจเบื้องต้นก็มีความสำคัญมาก เช่น การเลือกทำเลของพีระมิด ปกติแล้วจะอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำไนล์ การสำรวจความแข็งของพื้นดินที่จะสร้างพีระมิด ต่อจากนั้นก็เป็นเรื่องความสะดวกของงานด้านต่างๆ ในการก่อสร้าง ทำเลที่ตั้งพีระมิดต้องอยู่ใกล้กับแหล่งหินปูน การส่งคณะไปสำรวจเหมืองหินที่อัสวานที่อยู่ใต้สุดเพื่อเลือกหินเหมาะแก่การสร้างโลงศพหินของฟาโรห์ การสร้างท่าเรือติดสถานที่ก่อสร้าง การสร้างชุมชนที่พักให้แก่คนงานหลายพันคน ซึ่งในช่วงแรกการก่อสร้างอาจมีหลายหมื่นคน เป็นต้น
ด้วยเหตุนี้ งานตำแหน่งสถาปนิกหลวงของอียิปต์โบราณจึงมีความสำคัญมาก เพราะเป็นคนที่ต้องรับผิดชอบการสร้างพีระมิด สถาปนิกหลวงจึงต้องเป็นคนที่มีความรู้ด้านสถาปัตยกรรม คณิตศาสตร์ และต้องมีความเป็นผู้นำสูง หลักฐานทางโบราณคดีชี้ให้เห็นว่า ชาวอียิปต์โบราณอาศัยทางลาด (ramp) เป็นเส้นทางเคลื่อนย้ายก้อนหินในการสร้างพีระมิด ส่วนจะเป็นทางลาดแบบไหน ไม่มีข้อสรุปชัดเจน แต่มีอยู่ 2 แนวคิด คือ ทางลาดแบบเส้นตรง ที่สร้างทางลาดไปด้านใดด้านหนึ่งของพีระมิด และอีกแนวคิดหนึ่งคือ ทางลาดแบบวนรอบตัวพีระมิด
เฮโรโดตุสเคยเขียนไว้ว่า การสร้างมหาพีระมิดใช้เวลา 20 ปี อาศัยคนงานก่อสร้าง 1 แสนคน ทำงานปีหนึ่ง 4-6 เดือน ก่อนจะมีคนงานชุดใหม่มาแทน นักอียิปต์วิทยาส่วนใหญ่เห็นด้วยกับสิ่งที่เฮโรโดตุสเขียนไว้ แต่บางส่วนเห็นว่า การใช้แรงงานมากดังกล่าวอาจส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโดยรวม เพราะในเวลานั้นคงจะมีประชากรล้านกว่าคน ที่มีความเป็นไปได้ก็คือ ในช่วงแรกของการสร้างฐานพีระมิด อาจใช้คนงาน 21,000 คน แล้วลดเหลือ 4,000 คนในช่วงท้ายการก่อสร้าง แต่ก็ยังต้องใช้เวลาก่อสร้างนานถึง 14 ปี
การค้นพบ “ห้องลับ” ด้วยรังสีคอสมิก
มหาพีระมิดเป็นสิ่งก่อสร้างที่มีขนาดใหญ่โตมาก พื้นที่ของห้องต่างๆ ที่ค้นพบในปัจจุบันมีสัดส่วนน้อยมากเมื่อเทียบกับพื้นที่ทั้งหมดของพีระมิด จึงมีพื้นที่เหลืออีกมากที่อาจจะถูกสร้างขึ้นมาเป็นห้องอื่นๆ อีกในพีระมิด เช่น ห้องลับเก็บมัมมี่ของฟาโรห์คูฟู หากจะมีห้องใดๆ คนสร้างพีระมิดตั้งใจที่จะสร้างให้เป็น “ห้องลับ” แต่จนถึงวันนี้ ยังไม่มีหลักฐานใดๆ ที่จะนำไปสู่ห้องดังกล่าว การค้นหา “ห้องลับ” ในพีระมิดจึงไม่เคยยุติไปเลย เพราะมีความเป็นไปได้ที่อาจจะค้นพบสุสานฟาโรห์ที่ยังไม่ถูกปล้นสะดมจากพวกโจรปล้นสุสาน แบบเดียวกับการค้นพบสุสานตุตันคามุนเมื่อปี 1922
ถ้าเช่นนั้น การค้นหาห้องลับในพีระมิดจะเริ่มต้นกันอย่างไร ในปี 1968 นักฟิสิปส์รางวัลโนเบลชื่อหลุยส์ อัลวาเรซ (Louis Alvarez) เป็นหัวหน้าโครงการค้นหาห้องลับในพีระมิดของฟาโรห์คาเฟร์ ที่ตั้งอยู่เคียงข้างกับมหาพีระมิด โดยใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ตรวจจับรังสีคอสมิกที่ตกลงมายังตัวพีระมิด หากมีห้องหรือทางเดินลับ รังสีคอสมิกจะผ่านพื้นที่ว่างดังกล่าวในปริมาณมากกว่าที่ผ่านบริเวณที่มีก้อนหินทึบ ผลการทดสอบก็ไม่พบห้องลับภายในพีระมิดของคาเฟร์
ส่วนการค้นพบล่าสุดเรื่องพื้นที่ว่างในมหาพีระมิด มาจากการดำเนินงานของโครงการชื่อ ScanPyramids Project ที่เป็นความร่วมมือกันระหว่างมหาวิทยาลัยไคโรกับสถาบัน Heritage Innovation Preservation (HIP) โครงการนี้เริ่มดำเนินงานเมื่อตุลาคม 2015 โดยอาศัยเทคโนโลยีตรวจจับรังสีคอสมิก วิธีการนี้เคยนำไปใช้กับวิหารขนาดใหญ่ พีระมิดของพวกมายา และภูเขาไฟ เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน นิตยสาร Nature ได้พิมพ์บทความของคณะทำงานโครงการนี้ ที่ได้ค้นพบพื้นที่ว่างขนาดใหญ่ในมหาพีระมิด บทความมีชื่อว่า “การค้นพบพื้นที่ว่างขนาดใหญ่ในพีระมิดคูฟู โดยการสังเกตรังสีคอสมิกมิวออนส์”
รังสีคอสมิกพุ่งมายังโลกอยู่ตลอดเวลา เมื่อรังสีนี้กระทบกับอะตอมในโลกเรา จะเปลี่ยนเป็นอนุภาคมิวออนส์ (Muons) เมื่อมิวออนส์ผ่านวัตถุมีมวลมากก็จะถูกวัตถุมีมวลมากดูดซับ เช่น ก้อนหินของพีระมิด หากผ่านพื้นที่ว่างเปล่า ปริมาณมิวออนส์จะมีสูงกว่า การใช้เครื่องตรวจจับอนุภาคมิวออนส์ กับโครงสร้างต่างๆ ทำให้นักวิทยาศาสตร์สามารถทำแผนที่ออกมาได้ว่าส่วนไหนของโครงสร้างเป็นพื้นที่แข็งหนาทึบ และส่วนไหนเป็นพื้นที่ว่างเปล่า
นักวิทยาศาสตร์ ScanPyramids ค้นพบพื้นที่ว่างที่ตั้งอยู่เหนือห้อง Grand Gallery ห้องว่างนี้ยาว 30 เมตร สูง 8 เมตร กว้าง 2 เมตร เทียบกับห้อง Grand Gallery ที่ยาว 48 เมตร สูง 8.5 เมตร พื้นที่ว่างทั้งหมดมีขนาดพอๆ กับห้อง Grand Gallery นักวิทยาศาสตร์โครงการนี้ไม่เรียกพื้นที่ว่างนี้ว่า “ห้องลับ” เพราะรายละเอียดของบริเวณพื้นที่ว่างนี้ยังไม่ชัดเจน
ในเมื่อยังไม่สามารถเข้าถึงบริเวณนี้ จึงเป็นเรื่องคาดเดากันต่างๆ นานาว่าพื้นที่ว่างนี้สร้างขึ้นมาเพื่ออะไร มาร์ก เลห์เนอร์ (Mark Lehner) นักพีระมิดวิทยาที่มีชื่อเสียงให้ความเห็นว่า พื้นที่ว่างดังกล่าวคงไม่ใช่พื้นที่ที่เหมาะสำหรับบรรจุร่างคน พื้นที่ว่างน่าจะเป็นจุดพักของคนงานในช่วงการก่อสร้าง ที่ต้องเข้าถึงห้องฝังพระศพและห้อง Grand Gallery มาร์ก เลห์เนอร์ บอกว่า ที่สำคัญต้องเข้าใจว่า “พีระมิดมีลักษณะเหมือนกับชีสของสวิส” คือ จะมีที่ว่างเป็นรูโบ๋อยู่หลายแห่ง
แต่นักอียิปต์วิทยาส่วนหนึ่งก็เห็นว่า ถ้าได้เห็นภาพชัดเจนว่าพื้นที่ว่างมีโครงสร้างแบบไหนและทำหน้าที่อะไร จะช่วยให้ได้คำตอบชัดเจนมากขึ้นว่า พีระมิดสร้างขึ้นมาได้อย่างไร เช่น จากทางลาดที่ตั้งอยู่ภายนอกตัวพีระมิด หรือมีทางเคลื่อนย้ายก้อนหินที่สร้างอยู่ภายในพีระมิด เพื่อที่ก้อนหินจะถูกลากขึ้นไปตั้งในระดับที่สูงขึ้นของพีระมิด
เอกสารประกอบ
ปรีดี บุญซื่อ อาณาจักรอียิปต์โบราณ ยุคสมัยฟาโรห์ สำนักพิมพ์ศยาม 2558
Cosmic rays reveal unknown void in the Great Pyramid of Giza, sciencemag.org
Mysterious void discovered in Egypt’s Great Pyramid, nationalgeographic.com
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
