วรากรณ์ สามโกเศศ
การพนันเป็นสมบัติของมนุษยชาติเช่นเดียวกับการดื่มแอลกอฮอร์ที่ทำลายชีวิตและทรัพย์สินทั้งในระดับบุคคลและระดับชาติมายาวนาน ทุกสังคมพยายามควบคุมการพนันอย่างไม่ค่อยได้ผลโดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคอินเตอร์เน็ตนั้นเกือบเป็นไปไม่ได้ ขณะนี้มีทางโน้มน่ากลัวว่ากระแสนิยมการพนันที่กำลังพุ่งสูงขึ้นในระดับโลกอันเป็นผลจากความต้องการของประชาชนและการผ่อนปรนของภาครัฐจะมีผลกระทบถึงสังคมไทยซึ่งมีปัญหาการพนันหนักอยู่แล้ว
สารพัดกีฬาที่แข่งขันในหลายแห่งของโลกทุกวันนี้เป็นไปเพื่อความบันเทิงซึ่งคนจำนวนมากถือว่าการพนันก็เป็นส่วนหนึ่ง การพนันผลกีฬานั้นถูกต้องตามกฎหมายในคานาดา ในส่วนใหญ่ของทวีปยุโรปและอเมริกาใต้ อังกฤษ ออสเตรเลีย (มีร้านรับพนันอยู่ทั่วเหมือนร้านสะดวกซื้อตั้งแต่ยุค 1960) และล่าสุดตั้งแต่ปี 2018 เป็นต้นมาการพนันผลกีฬาถูกกฎหมายใน 38 รัฐของสหรัฐอเมริกา ขณะนี้คนอเมริกันกำลังบ้าคลั่งการพนันเป็นอย่างมาก ทั้งพนันผลกีฬา พนันในกาสิโน และล่าสุดกาสิโออนไลน์
ในสหรัฐอเมริกาในปี 2018 การพนันกีฬารวมเป็นเงินเพียง 7 พันล้านเหรียญเเต่ในปี 2024 พุ่งขึ้นเป็น 150 พันล้านเหรียญ ในภาพรวมคนอเมริกันพนันทั้งหมดไม่ว่าจะเป็นกาสิโน ล็อตเตอรี่ และกีฬาออนไลน์ในปี 2023 เป็นเงิน 66.65 พันล้านเหรียญ ในยุโรปในปี 2022 คนยุโรปพนันรวมทั้งสิ้น 103.6 พันล้านเหรียญ ประเด็นที่น่าคิดก็คือยุโรปเเละสหรัฐอเมริกามีผลกระทบต่อชาวโลกเเละบ้านเราในด้านอิทธิพลทางเศรษฐกิจ การค้า การลงทุน ความคิดและวัฒนธรรมอย่างมาก ปรากฎการณ์การพนันพุ่งขึ้นอย่างนี้จึงเป็นที่น่าหวาดหวั่นต่อสังคมของเราในการเลียนเเบบ
อย่างไรก็ดี ยักษ์ใหญ่อีกซีกหนึ่งของโลกเช่นจีนนั้นรัฐบาลพยายามห้ามปรามเรื่องการพนันมาโดยตลอดอย่างเข้มงวดทุกรูปแบบรวมทั้งการพนันออนไลน์ซึ่งผิดกฎหมายและห้ามเด็ดขาดสำหรับประชาชน ยกเว้นล็อตเตอรี่ที่ออกโดยภาครัฐ แต่กระนั้นในจีนก็มีบ่อนกาสิโนใต้ดิน หวยเถื่อน เเละการพนันในรูปแบบ ต่าง ๆ อยู่มากมายถึงแม้จะพยายามกวาดล้างอยู่ตลอดเวลาก็ตาม มีงานศึกษาว่า 6 ถึง 7 เปอร์เซ็นต์ของนักการพนันจีนมีปัญหาติดการพนัน
สิ่งหนึ่งที่กำลังเกิดขึ้นในปัจจุบันในระดับโลกก็คือกาสิโนในบางแห่งกำลังพ่ายแพ้แก่กาสิโนออนไลน์ เนื่องจากความสะดวกในการเล่นพนันที่ไม่ต้องเดินทาง หรือไม่ต้องตากหน้าให้คนเห็นว่าเป็นนักพนัน เพียงนอนอยู่บนเตียงหรือกำลังเข้าห้องน้ำก็เล่นพนันได้ ตัวเลขของสหรัฐอเมริกาก็คือก่อนปลายทศวรรษนี้ในอีก 6 ปี คนอเมริกันจะพนันออนไลน์รวมเป็นมูลค่า 630 พันล้านเหรียญ ซึ่งเป็น 4 เท่าของเงินพนันผลกีฬาและกาสิโนรวมกัน และในต้นปี 2024 มูลค่าตลาดของหุ้นบริษัท Flutter ซึ่งเป็นเจ้าของแพลตฟอร์มการพนันออนไลน์ใหญ่มากในสหรัฐอเมริกาได้แซงหน้ามูลค่าเดียวกันของบริษัท Las Vegas Sands เจ้าของกาสิโนที่ใหญ่ที่สุดไปเรียบร้อยแล้ว
ตลาดการพนันทั้งโลกคาดว่ามีมูลค่าประมาณ 449.3 พันล้านเหรียญในปี 2023 และพยากรณ์ว่าจะเติบโตประมาณปีละ 5.5 เปอร์เซ็นต์จนถึงปี 2027 ส่วนการพนันออนไลน์ทั้งโลกคาดว่าในปี 2024 มีมูลค่าประมาณ 93.26 พันล้านเหรียญ และคาดว่าจะเป็น 153.21 พันล้านเหรียญ ก่อนถึงปี 2029 โดยเติบโตปีละ 10.44 เปอร์เซ็นต์
ตัวเลขเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความเข้มแข็งของธุรกิจการพนันที่กำลังมาอย่างแรงในโลก คราวนี้ลองหันมาดูความอ่อนแอของคนไทยในเรื่องการพนันกันบ้าง ในปี 2020 ผู้ใหญ่ไทย 57 เปอร์เซ็นต์ เกี่ยวพันกับการพนัน ซึ่งเท่ากับ 33 ล้านคน การพนันที่ใหญ่สุดคือล็อตเตอรี่บนดินและใต้ดิน (คาดว่า “ใต้ดิน” อาจใหญ่กว่า “บนดิน” ถึง 4-5 เท่า) สำหรับพนันผลกีฬา ตัวเลขในปี 2022 ระบุว่า 30.3 เปอร์เซ็นต์ของประชาชนอยู่ในกิจกรรมนี้
สำหรับการพนันออนไลน์ของไทยทุกรูปแบบซึ่งผิดกฎหมายนั้น ในปี 2024 คาดว่าการพนันมีมูลค่าประมาณ 546.2 ล้านเหรียญโดยเติบโตประมาณ 5.3 เปอร์เซ็นต์ต่อปีใน ระหว่าง 2024 ถึง 2028
กระแส “ชอบการพนัน” ของโลก นำโดยสหรัฐอเมริกาและยุโรป ย่อมมีเเรงกดดันต่อสังคมของเราอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้จนทำให้เกิด
-
1) การผ่อนปรนยอมให้ถูกกฎหมายมากประเภทขึ้น
2) การควบคุมเพื่อให้ผู้เล่นได้ผลประโยชน์ไม่ต่ำกว่าอัตราหนึ่งเสมอ
3) ยอมให้มีบ่อนกาสิโนถูกกฎหมายในบางพื้นที่
4) ควบคุมการฟอกเงินและเงินจากคอรัปชั่นโดยอ้างว่าได้มาจากเงินพนันกาสิโน
5) การควบคุมกิจกรรมพนันในเรื่องกฎ กติกา การไม่เอาเปรียบผู้เล่น การจ่ายภาษี ฯลฯ
ทั้งหมดนี้ได้เกิดในหลายประเทศแล้ว แต่ปรากฏว่าการควบคุมและการบังคับใช้กฎหมายไม่ได้ผลเต็มที่ แม้แต่ในสหรัฐอเมริกาก็ตาม
ขณะนี้สังคมไทยได้ยินเรื่องการกู้ยืมนอกระบบในอัตราโหด ซึ่งเดาว่าการพนันมีบทบาทอย่างสำคัญจนนำไปสู่อาชญากรรม การฆ่าตัวตาย ปัญหาโรคจิตจากความเครียด ความหวาดกลัว ฯลฯ หากเรายอมผ่อนปรนให้มีการพนันถูกกฎหมายมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพนันออนไลน์แล้ว เชื่อได้ว่าปัญหาทางลบของการพนันในด้านบั่นทอนเศรษฐกิจ เช่น หนี้สิน ปัญหาครอบครัว สูญเสียเวลา สุขภาพ อาชญากรรม ฯลฯ จะยิ่งหนักหน่วงยิ่งขึ้น
สังคมไทยกำลังเผชิญกับพายุทางวัฒนธรรมของการยอมรับว่าการพนันเป็นความบันเทิงและเป็นสิทธิส่วนตัวเฉกเช่นเดียวกับคนในประเทศพัฒนาแล้ว กับพลังห้ามการพนันโดยใช้กฎหมายเป็นเครื่องมือซึ่งนับวันเครื่องมือนี้จะไม่ได้ผลเพราะพายุจากฝ่ายเเรกแรงขึ้นเป็นลำดับและฝ่ายหลังมีทรัพยากรอันจำกัด ท่ามกลางการต่อสู้ของสองฝ่าย คำตอบของสังคมเราจะอยู่ตรงที่ใด
การพนันฝังลึกอยู่ใน DNA และการดำเนินชีวิตของมนุษย์ บางคนบอกว่าทุกอย่างในชีวิตล้วนเป็นการพนันทั้งสิ้น ไม่ว่าเดินทางออกนอกบ้าน ไปทำงาน หรือไปเที่ยว การเลือกคู่แต่งงาน การลงทุน การประกัน ฯลฯ ซึ่งเป็นเช่นนั้นจริง อย่างไรก็ดีเมื่อทุกอย่างเป็นการพนันตามธรรมชาติแล้ว เราจะเล่นการพนันที่ไม่เป็นธรรมชาติที่สร้างกันขึ้นมาเพื่อให้ความเสี่ยงของเราเพิ่มขึ้นอีกด้วยเหตุอันใด
หมายเหตุ :ตีพิมพ์ครั้งแรกคอลัมน์ “อาหารสมอง” นสพ.กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันที่อังคาร 31 ธค. 2567
