ThaiPublica > คอลัมน์ > สิบปี Belt and Road Initiatives (BRI) บทเรียนที่ผ่านมาและอนาคตที่รออยู่หลังสิ้นสุดยุค Covid-19

สิบปี Belt and Road Initiatives (BRI) บทเรียนที่ผ่านมาและอนาคตที่รออยู่หลังสิ้นสุดยุค Covid-19

24 เมษายน 2023


ดร.สุทธิ สุนทรานุรักษ์

ปี ค.ศ.2013 เป็นปีแรก ๆ ที่ประธานาธิบดีสี จิ้น ผิง ก้าวขึ้นสู่อำนาจบริหารประเทศจีนเต็มตัว ท่ามกลางความคาดหวังของชาวจีนที่อยากเห็นประเทศก้าวหน้าขึ้นมาเป็นมหาอำนาจทัดเทียมมหาอำนาจตะวันตกในทุกด้าน

เวลาผ่านมาสิบปี… เราคงเห็นแล้วว่าจีนกลายเป็นมหาอำนาจเบอร์ต้น ๆ ที่ขึ้นมาต่อกรกับสหรัฐอเมริกาได้สมน้ำสมเนื้อ

อภิมหาโครงการที่ สีจิ้งผิง เปิดตัวเมื่อสิบปีที่แล้ว คือ โครงการ “อิไต้ อิลู่” หรือ เส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21 หรือภาษาอังกฤษเรียกว่า Belt and Road Initiatives (BRI)

ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ประกาศกล่าวสุนทรพจน์เมื่อปี 2013 ที่มหาวิทยาลัยนาซาบาเยฟ ในคาซัคสถาน โดยเสนอแนวคิดเรื่อง New Silk Road เชื่อมจีนกับเอเชียกลาง ที่มาภาพ
: https://www.chinadaily.com.cn/china/2013xivisitcenterasia/2013-09/08/content_16952228.htm

ปัจจุบัน BRI มีอิทธิพลต่อการพัฒนาประเทศหลายสิบประเทศในแถบยูเรเซีย ยุโรปตะวันออก เอเชียใต้ เอเชียกลาง อาเซียน รวมถึงแอฟริกา

เมื่อสรุปบทเรียนในรอบสิบปีที่ผ่านมาของ BRI พบว่า

หนึ่ง…ความสำคัญกับกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย หรือ Stakeholders เป็นสิ่งที่ทั้งรัฐบาลจีนและรัฐบาลประเทศที่ให้โครงการ BRI เข้ามาพัฒนานั้น ต้องทำความเข้าใจกับประชาชนผู้มีส่วนได้เสียมากกว่านี้

…เพราะอย่างที่เห็นในข่าวเสมอถึงการต่อต้านของคนในพื้นที่ คนท้องถิ่นมักมองว่า BRI เป็นหนึ่งในการล่าอาณานิคมทางเศรษฐกิจของจีนโดยเสนอมาในรูปแบบของการให้ความช่วยเหลือเพื่อพัฒนา

สอง… การตั้งคำถามเรื่องการก่อหนี้สาธารณะ โดย โครงการ BRI มาพร้อมกับการก่อสร้างสาธารณูปโภคขนาดใหญ่ที่ทันสมัย ทั้งก่อสร้างถนน SuperHighway เชื่อมเมืองใหญ่ สร้างรถไฟความเร็วสูงเชื่อมแผ่นดินเข้าด้วยกัน หรือลงทุนสร้างท่าเรือน้ำลึก เป็นต้น

ตัวอย่างเมื่อปี 2022 ที่รัฐบาลตระกูลราชปักษาของศรีลังกา ถูกโค่นล้มเพราะวิกฤติหนี้สาธารณะครั้งใหญ่จนลากประเทศไปสู่วิกฤตทุกด้าน*
ผู้สนใจโปรดอ่าน ที่มาภาพ : https://www.rfa.org/english/commentaries/china-srilanka-07182022103112.html/ampRFA

Colombo Port City อีกหนึ่ง Mega Project ใหญ่ที่จีนมาลงทุนในศรีลังกา ซึ่งโครงการดังกล่าวใช้เงินลงทุนมหาศาล

โครงการเหล่านี้นำมาซึ่งภาระผูกพัน หนี้สาธารณะมหาศาล จนแทบทำให้ประเทศล้มละลาย

ตัวอย่างเมื่อปี 2022 ที่รัฐบาลตระกูลราชปักษาของศรีลังกา ถูกโค่นล้มเพราะวิกฤตหนี้สาธารณะครั้งใหญ่จนลากประเทศไปสู่วิกฤตทุกด้าน*
ผู้สนใจโปรดอ่าน ที่มาภาพ : https://www.rfa.org/english/commentaries/china-srilanka-07182022103112.html/ampRFA

สาม… BRI ให้ความสำคัญกับโครงการสาธารณปโภคขนาดใหญ่ที่ทันสมัย มีคุณภาพมากกว่าเน้นปริมาณ สังเกตจากการใช้เทคโนโลยีที่จีนพัฒนาขึ้นมา โดยเน้นเรื่องความปลอดภัยและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นการ”ลบภาพลักษณ์” สินค้าจีนที่ถูกมองว่าเน้นแต่ปริมาณแต่มีจุดอ่อนเรื่องคุณภาพ

จีนเป็นประเทศที่จริงจังกับการลงทุนทำวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีไม่แพ้โลกตะวันตก

ทุกวันนี้จีนมี Silicon Valley ที่ เรียกว่าเป็น Tech Hub ที่ จงกว่านซุ่น (Zhongguancun) ที่เป็นฐานที่มั่นการพัฒนานวัตกรรมอย่าง Baidu Lenovo หรือ Tencent

จงกว่านซุ่น ในปักกิ่ง หรือ Chinese Silicon Valley ที่มาภาพ : https://www.beijing-visitor.com/beijing-shopping/zhongguancun-district

ปัจจัยที่ทำให้ BRI ประสบความสำเร็จในรอบสิบปีที่ผ่านมา ผู้เขียนสรุปออกมาไว้สามปัจจัยหลัก กล่าวคือ

หนึ่ง…วิสัยทัศน์ของพรรคคอมมิวนิสต์จีน และ การนำของ สีจิ้นผิง ที่ใช้ยุทธศาสตร์ BRI ขยายอิทธิพลเศรษฐกิจจีน การค้า การลงทุน ตลอดจน Soft power ในกลุ่มประเทศที่เข้าร่วม

สอง…รัฐบาลจีนให้ความสำคัญกับการเติบโตทางเศรษฐกิจโดยก่อให้เกิดการจ้างงานใหม่ โดยส่งให้คนจีนอพยพมาลงหลักปักฐาน ทำมาหากินในดินแดนใหม่ พร้อมขยายสาธารณูปโภคขนาดใหญ่ที่ทันสมัย และเอื้อต่อการค้า การลงทุนในอนาคตของจีน

สาม… การกระจายลักษณะโครงการที่เน้นทาง Digital Infrastructure การพัฒนาส่งเสริมเทคโนโลยีพลังงานสะอาด มากขึ้น

ปี 2019 ก่อนวิกฤติ Covid-19 มีการประชุม BRI Forum ครั้งที่สอง หลังจากนั้นประมาณอีกแปดเดือนต่อมา Covid-19 เริ่มระบาดที่มณฑลอู่ฮั่น ที่มาภาพ : http://www.xinhuanet.com/english/special/2019ydylforum/mobile.htm

อย่างไรก็ดี ความท้าทายของ BRI ในรอบสิบปีที่ผ่านมา เราพบว่า BRI เป็นเครื่องมือสำคัญที่สร้างแรงกดดันให้กับการเมืองระหว่างประเทศ ทำให้ระเบียบโลกใหม่ค่อย ๆ เปลี่ยนไป

นอกจากนี้ BRI ถูกตั้งคำถามตัวโต ๆ ถึง การล่าเมืองขึ้นทางเศรษฐกิจของจีนในศตวรรษนี้

หลังสิ้นสุดการระบาด Covid-19 รัฐบาลของสี จิ้นผิง ยังเดินหน้า BRI โดยเน้นสามเรื่องสำคัญ ได้แก่

หนึ่ง… Health Silk Road ซึ่งเน้นเรื่องการกระจายวัคซีนจีนในการป้องกัน Covid-19 ให้กลุ่มประเทศ BRI

สอง…Green BRI หรือ เส้นทางสายไหมสีเขียวที่ตอบโจทย์เรื่อง UN SDGs โดยเน้นการลงทุนขนาดใหญ่ที่มุ่งไปที่ความยั่งยืน และพลังงานทดแทน พลังงานสะอาด

สาม…BRI ในอนาคต มุ่งไปที่พัฒนาดิจิทัลและนวัตกรรมที่ยั่งยืนมากขึ้น

ดูเหมือน BRI มีการปรับตัวตามกระแสโลกที่เปลี่ยนแปลง ปัจจุบันรัฐบาลจีนสนับสนุนศูนย์วิจัย Green BRI ขึ้นเพื่อตอบสนองการพัฒนาโครงการต่าง ๆ ภายใต้ BRI ที่ให้ความสำคัญกับความยั่งยืน

Green BRI การปรับตัวสู่อนาคต ที่มาภาพ : https://green-bri.org/

ท้ายที่สุด BRI เป็นอภิมหาโครงการที่จีนในยุคสี จิ้นผิง ริเริ่มขึ้นเพื่อต้องการให้โลกจดจำเหมือนที่ครั้งหนึ่งสมัยพระเจ้ากุบไลข่าน แห่งราชวงศ์หยวนที่เปิดเส้นทางสายไหมจนเชื่อมโลกตะวันออกกับตะวันตกเข้าด้วยกัน