รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
เว็บไซต์ english.news.cn ของทางการจีน รายงานว่า หลังจากการประชุมสมัชชาแห่งชาติครั้งที่ 20 พรรคคอมมินนิสต์จีน สิ้นสุดลง ในวันที่ 27 ตุลาคม 2565 สี จิ้นผิง ที่ได้รับเลือกจากที่ประชุม ขึ้นเป็นเลขาธิการพรรคสมัยที่ 3 ได้นำคณะกรมการเมืองชุดใหม่ ไปเยือนเยนอาน สถานที่ที่เป็นจุดเริ่มต้นขบวนการปฏิวัติจีน และกล่าวว่า กรมการเมืองชุดใหม่ จะสืบทอดธรรมเนียมปฏิวัติที่ดีงามของพรรค ที่ได้ก่อรูปขึ้นมาในช่วงสมัยเยนอาน มณฑลส่านซี
หลักหมุดสำคัญของพรรคฯ
จุดแรกที่คณะผู้นำสูงสุดของจีนไปเยือนคือ สถานที่จัดประชุมสมัชชาพรรคครั้งที่ 7 ที่มีขึ้นในปี 1945 ซึ่งถือเป็นเหตุการณ์ครั้งสำคัญทางประวัติศาสตร์พรรค สี จิ้นผิงกล่าวว่า ที่ประชุมแสดงให้เห็นว่า พรรคได้สุกงอมทางการเมือง อุดมการณ์ และการจัดองค์กร โดยทางการเมือง พรรคเป็นเอกภาพภายใต้การนำของเหมา เจ๋อตง ความคิดเหมาฯถูกสถาปนาให้มีบทบาทเป็นแกนนำ และความคิดเหมา เจ๋อตงถูกระบุไว้เป็นครั้งแรกในธรรมนูญพรรค
สถานที่ต่อมาที่คณะผู้นำพรรคไปเยือนคือ ถ้ำสร้างเป็นที่พักของเหมา เจ๋อตง และผู้นำปฏิวัติรุ่นเก่า สี จิ้นผิงกล่าวว่า สถานที่เหล่านี้สะท้อนให้เห็นเส้นทางที่รุ่งโรจน์ของบรรดาผู้นำในการนำการปฏิวัติ และการปรับลัทธิมาร์กซให้เข้ากับบริษัทของจีน และเข้ากับบริบทของเวลา ในช่วงสมัยเยนอาน
ในช่วงปี 1935-1948 ฐานที่มั่นเยนอาน อยู่ในพื้นที่รอยต่อบริเวณส่านซี-กานซู-หนิงเซี่ย เป็นที่ตั้งศูนย์กลางพรรค ที่ให้การนำทางการเมือง ในช่วงการทำสงครามประชาชนต่อต้านญี่ปุ่น และเป็นแนวหลังของสงครามปลดปล่อยประเทศ สี จิ้นผิงกล่าวว่า เยนอานเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของการปฏิวัติจีน เป็นต้นกำเนิดของ “จีนใหม่” เหมา เจ๋อตงทำงานในเขตนี้นาน 7 ปี สี จงซุน บิดาของสี จิ้นผิง ก็ทำงานในพื้นที่นี้ด้วย
ถิ่นกำเนิดการปฏิวัติ
หนังสือชื่อ Accidental Holy Land: The Communist Revolution in Northwest China (2022) เขียนไว้ว่า ฐานที่มั่นเยนอานเป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ของจีน แต่ละปี จะมีนักท่องเที่ยวเดินทางไปแสวงบุญหลายพันคน ถือเป็นส่วนหนึ่งของโครงการท่องเที่ยวสีแดง เพื่อเสริมความเชื่อมั่นในการมุ่งสู่สังคมนิยมที่มีลักษณะแบบจีน และสร้างศักยภาพครั้งใหญ่ของประเทศจีน ภายใต้การนำของพรรคคอมมิวนิสต์
เยนอานเป็นเมืองหลวงเขต ของฐานที่มั่นตามตะเข็บชายแดน มณฑลส่านซี-กานซู-เขตปกครองตัวเองหนิงเซี่ย นักท่องเที่ยวจะเข้าไปชมถ้ำที่เหมา เจ๋อตง โจว เอินไหล และผู้นำพรรคคนอื่น เคยอาศัยอยู่ในช่วงทำสงครามต่อต้านญี่ปุ่นนาน 8 ปี ส่วนที่อนุสรณ์สถานการปฏิวัติ นักท่องเที่ยวจะเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่เป็นทางการของพรรค
เหมา เจ๋อตงและศูนย์กลางพรรค เดินทางมาถึงเยนอานในปี 1935 ไม่ได้ออกจากฐานที่มั่นแห่งนี้เลยจนถึงปี 1948 ผู้นำพรรคทำให้เยนอานกลายเป็น “จุดกำเนิด” การปฏิวัติจีน ที่เยนอาน เหมา เจ๋อตง กล่าวสุนทรพจน์ที่โด่งดังเกี่ยวกับ “ศิลปะและวรรณกรรม” พัฒนาแนวคิด เช่น “แนวทางมวลชน” การพึ่งตัวเอง และ “ประชาธิปไตยใหม่” และเรียกอเมริกาว่า “เสือกระดาษ” เยนอานจึงเป็นเสมือน “เบ้าหลอม” ที่ทำให้พรรคคอมมิวนิสต์จีนกลายมาเป็นรูปแบบทุกวันนี้
เดือนตุลาคม 1934 เหมา เจ๋อตงนำกองทัพแดง 80,000 คน หนีการล้อมปราบของรัฐบาลเจียงไคเช็ค ที่มีชื่อเรียกทางประวัติศาสตร์ว่า “การเดินทัพทางไกล” ระยะทางทั้งหมดกว่า 9,000 กม ใช้ระยะเวลา 370 วัน ออจากเขตที่มั่งมณฑลเจียงซี ทางใต้ ในเดือนตุลาคม 1935 ก็เดินทัพมาถึงมณฑลส่านซีทางเหนือ การเดินทัพทางไกลถือเป็นจุดเริ่มต้นการก้าวขึ้นมามีอำนาจนำในพรรคของเหมา เจ๋อตง
Accidental Holy Land เขียนไว้ว่า เมื่อนำกองทัพแดงมาถึงส่านซี เหมา เจ๋อตงและศูนย์กลางพรรคไม่ได้คาดหมายไว้ล่วงหน้า ที่จะทำให้เยนอานเป็นดินแดนปฏิวัติ ที่จะมีชื่อเสียงในอนาคต จริงๆแล้ว ผู้นำพรรคต้องการไปตั้งฐานที่มั่น ในดินแดนที่อุดมสมบูรณ์มากกว่าเขตเยนอาน เพื่อรองรับสนับสนุนกองทัพ เช่น ทางเหนือขึ้นไปจากส่านซี หรือเขตแดนติดกับมองโกเลีย ใกล้พรมแดนโซเวียต เพื่อขอการสนับสนุน เขตเยนอานของมณฑลส่านซี กลายมาเป็นฐานที่มั่นการปฏิวัติ จึงเป็นเรื่องบังเอิญ
ให้สัมภาษณ์ Edgar Snow
เยนอานยังเป็นช่วงที่เหมา เจ๋อตง ให้สัมภาษณ์กับ Edgar Snow นักหนังสือพิมพ์ฝ่ายซ้าย ชาวอเมริกัน ที่อาศัยอยู่ในจีนมานาน 8 ปี เป็นอาจารย์สอนวิชาสื่อสารมวลชนที่มหาวิทยาลัยเยิ่นชิง (Yenching University) ปักกิ่ง บ้านพักของ Edgar Snow เป็นที่ชุมนุมของนักศึกษาจีนที่เข้าร่วมขบวนการต่อต้านญี่ปุ่น
ปี 1936 Edgar Snow เดินทางไปฐานที่มั่นเยนอาน ได้สัมภาษณ์เหมา เจ๋อตง โดยเฉพาะเรื่องราวชีวิตช่วงเยาว์วัย ต่อมา Edgar Snow นำมาเขียนในหนังสือ Red Star Over China พิมพ์ครั้งแรกปี 1937 หนังสือเล่มนี้ถือเป็น “รายงานข่าวเจาะ” ที่กลายเป็นหนังสือคลาสสิกทางประวัติศาสตร์ Red Star Over China ยังมีอิทธิพลต่อโลกตะวันตก ในการเข้าใจประเทศจีน เป็นรองจากหนังสือ The Good Earth ของ Pearl S Buck
Red Star Over China ทำโลกตกตะลึง เบื้องหลังภาพของเรื่องราวในหนังสือ ที่กองทัพแดงของเหมา เจ๋อตง ติดหล่มอยู่กับพื้นที่ในมณฑลตะวันตกเฉียงเหนือ ที่ยากจนที่สุดของจีน แต่มีเขตปลดปล่อยเป็นรัฐคอมมิวนิสต์เล็กๆ ตั้งขึ้นมาในเขตอำเภอเบาอาน (Bao’an) แต่แม้จะเป็นพื้นที่ที่มีสภาพยากลำบาก Edgar Snow กลับได้พบกับ “ปัญญาชนมาจากชาวนา ที่กลายเป็นนักปฏิวัติ”
Edgar Snow ประทับใจเหมา เจ๋อตง ที่เป็นคนท้องถิ่นมีไหวพริบ ตอบคำถามได้รวดเร็วโดยที่ตัวเองได้เปรียบ ชื่นชมการอาศัยอยู่ในถ้ำของคนที่คงแก่เรียน เชี่ยวชาญงานวรรณกรรมคลาสสิกจีน เป็นนักอ่านเรื่องราวที่กว้างขวาง เป็นนักศึกษาด้านปรัชญาและประวัติศาสตร์ นักพูดที่ดี คนที่ความทรงจำดีเลิศ มีสมาธิสูง นักเขียนมีความสามาถ คนที่ไม่สนใจนิสัยและภาพลักษณ์ภายนอกตัวเอง แต่ใส่ใจในรายละเอียดด้านภาระหน้าที่ เป็นคนที่พลังไม่เหนื่อยล้า และเป็นอัจฉริยะด้านยุทธศาสตร์ทางการเมืองการทหาร
ต้นกำเนิด “ความคิดเหมา เจ๋อตุง”
ในช่วงสงครามต่อต้านญี่ปุ่น เยนอานกลายเป็นศูนย์รวมเยาวชนจีนหัวก้าวหน้า ที่อยากมีส่วนร่วมในสงครามต่อต้านญี่ปุ่น และสร้างสังคมใหม่ขึ้นมา ที่จะเป็นประโยชน์ต่อกรรมกร ชาวนา และคนชั้นกลาง สิ่งที่เยาวชนจีนในเวลานั้นรู้จักเหมา เจ๋อตงและขบวนการปฏิวัติ ได้จากการอ่าน Red Star Over China ที่ฉบับแปลเป็นภาษาจีน
หนังสือ Accidental Holy Land บอกว่า ช่วงที่อยู่มณฑลเจียงซี ก่อนจะออกเดินทัพทางไกล ความสำคัญของเหมา เจ๋อตง ในพรรคลดลง แต่การเดินทัพทางไกลทำให้อำนาจบารมีของเหมา เจ๋อตง พุ่งขึ้นมา ปี 1936 เมื่อ Edgar Snow ไปสัมภาษณ์เหมา เจ๋อตงที่เยนอาน เหมา เจ๋อตงได้รับการยอมรับเป็นผู้นำพรรคแล้ว
บทประพันธ์สำคัญๆของเหมา เจ๋อตง ที่ต่อมากลายเป็น “ความคิดเหมา เจ๋อตง” นั้น ส่วนใหญ่เขียนในช่วงที่เคลื่อนไหวอยู่ที่เยนอาน เช่น บทตวาม “ว่าด้วยการปฏิบัติ” (On Practice, 1937) “ว่าด้วยความขัดแย้ง” (On Contradiction, 1937) “สนทนาที่เวทีเยนอานเรื่อง วรรณกรรมและศิลปะ”
รวมทั้งบทความสั้นๆ ที่พวกเรดการ์ดนำมาอ่านท่องจำ ในช่วงปฏิวัติวัฒนธรรม เช่น “รับใช้ประชาชน” (Serve the People, 1944) “ระลึกถึงนอร์แมน เบธูน” (In Memory of Norman Bethune, 1939) และ “ลุงโง่ย้ายภูเขา” (The Foolish Old Man Who Moved the Mountain, 1945) ในการประชุมสมัชชาแห่งชาติครั้งที่ 7 ของพรรคปี 1945 ที่เยนอาน ได้กำหนดให้ “ความคิดเหมา เจ๋อตง” บรรจุไว้ในธรรมนูญของพรรค
หนังสือ Accidental Holy Land สรุปว่า จีนในยุคเหมา เจ๋อตงเริ่มต้นขึ้นที่เยนอาน เป็นความบังเอิญของประวัติศาสตร์ ที่เยนอานกลายเป็น “จุดหมายปลายทาง” การเดินทัพทางไกลของกองทัพแดง และเป็นศูนย์กลางของพรรคในช่วงสงครามต่อต้านญี่ปุ่น ความบังเอิญเกิดขึ้นเมื่อพรรคทราบวา มณฑลส่านซี ที่อยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือ มีเขตปลดปล่อยแบบ “โซเวียต” ทำให้กองทัพแดงเดินทัพมุ่งหน้าไปที่ส่านซี แทนที่จะไปมองโกเลีย ติดชายแดนโซเวียตรัสเซีย
หากกองทัพแดงภายใต้การนำของเหมา เจ๋อตง เดินทัพไปชายแดนโซเวียต อาจมีคำทำนองที่เรียกว่า “ถ้าประวัติศาสตร์” แต่ที่แน่นอน จะไม่มีสิ่งที่เรียกว่า “ยุคเยนอาน” และเส้นทางเดินประวัติศาสตร์ของจีนสมัยใหม่ คงจะเปลี่ยนแปลงไป
เอกสารประกอบ
Xi Focus: Xi stresses striving in unity to goals set by Party congress, 2022-10-28, english.news.cn
Accidental Holy Land: The Communist Revolution in Northwest China, Joseph W Esherick, University of California Press, 2022.
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
