วรากรณ์ สามโกเศศ
ในความพยายามที่จะเขียนเรื่องที่ไม่มีใครเขียนถึงให้มีสาระและมีแง่คิด ตลอดจนอ่านสนุกด้วยภาษาที่ง่าย ผู้เขียนได้พบเรื่องน่าสนใจเกี่ยวกับอิทธิพลของอินเทอร์เน็ตซึ่งทำให้เกิดเรื่องใหญ่โตในระดับประเทศโดยมีสาเหตุมาจากงูเพียงตัวเดียวเท่านั้น
เมื่อกลางเดือนกรกฎาคม 2561 ชาวประมงในประเทศโปแลนด์คนหนึ่งโพสต์ข้อความ Facebook พร้อมกับรูปคราบงูเหลือมยาว 18 ฟุต หรือ 5.5 เมตร (ไม่ใช่หัวงู หากเป็นแผ่นคราบงู) ที่เขาพบในสวนสาธารณะแห่งหนึ่งในเมืองหลวงคือ Warsaw
เพียงแค่นั้นเองก็ทำให้เกิดความตื่นตระหนกโกลาหลกันครั้งใหญ่จนลามจากอินเทอร์เน็ตสู่โลกจริง เดือนนั้นเป็นเดือนร้อนสุดของฤดูร้อนโปแลนด์ แต่ก็ยังไม่ร้อนเท่าจิตใจของพ่อแม่บางคนที่กลัวลูกและสัตว์เลี้ยงถูกกิน มีรายงานเข้ามาเป็นระยะว่าเห็นงูตัวนี้ที่หลายแห่ง ทางการท้องถิ่นตื่นเต้นโดดเข้าเล่นด้วยเพื่อจับงูตัวนี้ รัฐบาลกลางถึงกับสั่งให้เคลียร์ท้องฟ้าเหนือ Warsaw เพื่อให้โดรนจับภาพ เกิดสารพัดความคิดในการจับงูไม่ว่าจะตามรอยงู หรือขี้งู หรือคราบงู หรือรูงู
เมื่อตื่นเต้นคึกคักกันได้ที่ คราวนี้ก็มีการค้าการโฆษณาเข้ามาร่วม มีหญิงแต่งกายเป็นงูขายสินค้า ตลอดจนนักสืบเอกชนชื่อดังก็เข้าเล่นด้วยอย่างสนุกสนาน สื่อต่างๆ เล่นข่าวงูกันเต็มที่ มีทั้งโจ๊ก เรื่องเล่า ประสบการณ์ที่เคยพบงู ในโลกไซเบอร์นั้นยิ่งหนัก มีผู้เชี่ยวชาญเรื่องงูเกิดขึ้นมากมาย ทั้งสังคมตื่นตัวกับงูเหลือมตัวนี้อย่างท่วมท้น และขยายไปถึงประเทศยุโรปอื่นๆ ด้วย
ในอดีตโปแลนด์ก็มีสัตว์ที่หลุดออกมาอยู่เนืองๆ แต่ไม่ดังเท่างูตัวนี้ที่สื่อให้ชื่อว่า Bertha จนมีชื่อเรียกปรากฏการณ์บ้าคลั่งครั้งนี้ว่า python-o-mania (โรคบ้าคลั่งงูเหลือม) เมื่อ 3 ปีก่อนหน้ามีผู้พบจิงโจ้คู่หนึ่งโดดอยู่ใกล้สวนสัตว์ใน Warsaw ตอนต้นปีนี้ก็มีลิงชิมแปนซีถอดกุญแจหลุดออกมา นอกกรง และในทศวรรษ 1990 หมูป่าพันธุ์แอฟริกาตัวใหญ่วิ่งฝ่าประตูหนีออกมาจากสวนสัตว์จนเป็นเรื่องฮือฮา
กรณีของ Bertha นั้น เมื่อเวลาของความตื่นเต้นผ่านพ้นไปก็เห็นกันว่ารัฐและประชาชนกระทำการกันเว่อร์เกินควร มีการสั่งปิดถนน หาด สวนสาธารณะ และส่งทีมลงจับถึง 40 คนโดยเข้าไปในสวนป่ากลางเมือง มีคำบอกเล่าว่าทีม “งูตัวนี้กล้ามเนื้อใหญ่โตเป็นพิเศษ ถ้าเจอมันละก็มนุษย์ไม่มีโอกาสรอดเลย” งานตามรอยงูก็หลงไปดูรอยยางรถอย่างสับสน คืบคลานเข้าไปอย่างหวาดหวั่นและหวาดกลัวแต่ก็ไม่พบ
เดือดร้อนถึงหมาตำรวจจมูกดีพันธุ์ Belgium shepherd ที่มีชื่อเสียงโด่งดัง ชื่อ Cocaine ต้องบุกเข้าไปในดงหญ้าของสวนป่าในตอนปลายเดือนกรกฎาคม ใช้จมูกสอดส่ายหาร่องรอยมูลของมันจนคิดว่าน่าจะใช่ แต่ก็ไม่กล้าปล่อยเจ้า Cocaine เข้าไปไล่เพราะกลัวถูก Bertha กิน ในที่สุดก็หามันไม่เจอพร้อมกับความบ้าคลั่งของอารมณ์มวลชนที่ลดลง
เมื่อประมาณต้นเดือนสิงหาคมก็พบหลักฐานว่ามีผู้ประกาศข้อความชิ้นเล็กๆ ลงเว็บไซต์ก่อนหน้าเมื่อตอนเดือนกุมภาพันธ์ความว่า เจ้าของงูอายุ 20 ปียาว 5.5 เมตรเพิ่งตายไปต้องการยกงูให้ผู้สนใจเพราะไม่มีใครดูแล หลักฐานนี้จึงทำให้เชื่อว่า Bertha คงเป็นงูเลี้ยงที่หลุดหรือปล่อยออกมา เมื่อเป็นเรื่องเป็นราวขึ้นจึงไม่มีใครออกมารับ
pythons หรืองูเหลือมนั้นแท้จริงแล้วเป็นงูที่ไม่มีพิษมีภัยน่ากลัว อยู่ในวงศ์งูเหลือม (pythonidae) ใช้ชื่อสกุลว่า python (สกุลเก่าแก่อย่างแท้จริงเพราะอยู่ในโลกมากกว่า 60 ล้านปี) สกุลนี้มี 10 ชนิดด้วยกัน แพร่กระจายพันธุ์ตั้งแต่ทวีปแอฟริกา เอเชีย จดออสเตรเลีย มันเป็นงูที่หนีเสียงโดยเฉพาะจากคน ไม่ดุร้ายพุ่งเข้าโจมตี มันก็เลื้อยของมันไปเรื่อยๆ เมื่อหิวก็จะใช้พละกำลังจากกล้ามเนื้อที่ลำตัวรัดเหยื่ออย่างช้าๆ จนขาดใจตาย (มนุษย์ที่ยอมให้มันรัดจนตายได้ ถ้าไม่ป่วยจนเคลื่อนไหวไม่ได้ก็คงเป็นคนที่เฉื่อยแฉะเต็มประดา ถ้าไม่โดนงูกินก็คงไม่พ้นตายด้วยโรคหัวใจเป็นแน่)
ความหวาดกลัวงูเหลือมไม่ว่าตัวยาวเท่าใดจึงเป็นเรื่องที่เว่อร์โดยมีโลกอินเทอร์เน็ตเป็นตัวช่วยกระพือโหม ที่น่าแปลกใจก็คือมันทำให้ปัญหาข้อขัดแย้งทางการเมืองที่รุนแรงอยู่ในสังคมโปแลนด์หมดไปชั่วคราว เพราะทุกฝ่ายหันมาช่วยกันล่าเจ้างูเหลือมตัวนี้
รัฐบาลโปแลนด์อนุรักษนิยมที่ได้รับคะแนนนิยมชนะในรัฐสภาอย่างเกินครึ่งเป็นครั้งแรกในรอบ 20 กว่าปีมีนโยบายที่ค้านกับความรู้สึกของประชาชนในหลายเรื่อง เช่น ห้ามการทำแท้ง ใช้อำนาจเบ็ดเสร็จในการตั้งศาลสูง ไม่ปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญโดยเฉพาะเรื่องนิติธรรม ควบคุมเสรีภาพของสื่อ ตลอดจนเล่นงานนักการเมืองฝ่ายตรงข้ามอย่างไม่เป็นธรรม จนเปลี่ยนภาพลักษณ์ของโปแลนด์ซึ่งเป็นประเทศแรกในยุโรปตะวันออกที่กล้าก้าวออกจากอิทธิพลของโซเวียตสู่ประชาธิปไตย การประท้วงคัดค้านรัฐบาลจึงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและรุนแรง
งูไร้เดียงสาที่ถูกล่าเพื่อบางคนจะได้ถ่ายรูปเอาไปลงโซเชียลมีเดียตลอดจนเข้าใจว่าเพื่อขจัดภยันตรายต่อมนุษย์ ทำให้ประชาชนที่แตกแยกสามารถรวมตัวกันในช่วงเวลาสองเดือนได้อย่างเหลือเชื่อ อย่างลืมความรู้สึกที่แตกต่างกันระหว่างผู้สนับสนุนและคัดค้านรัฐบาท
Bertha เป็นตัวอย่างของความซับซ้อนโยงใยของสังคมไซเบอร์ปัจจุบัน เช่นเดียวกับเรื่องของสันตะปาปา Francis องค์ปัจจุบัน ที่กำลังทรงเผชิญศึกหนัก มีแรงบีบทางโลกไซเบอร์อีกทางให้ลาออกเพราะถูกกล่าวหาว่ามิได้ดำเนินการลงโทษพระชั้นผู้ใหญ่ของสหรัฐอเมริกาทันทีที่ทรงทราบความจริงว่ามีการกระทำที่ละเมิดทางเพศเดียวกัน
ชีวิตของโลกไซเบอร์มีความประหลาดอย่างลึกซึ้ง คาดการณ์ได้ยาก และมีผลกระทบกว้างไกลเกินกว่าที่จะคาดคะเนได้เสมอ
หมายเหตุ: ตีพิมพ์ครั้งแรก คอลัมน์ “อาหารสมอง” นสพ.กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันอังคารที่ 11 ก.ย. 2561
