รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
เมื่อวันที่ 16 เมษายน หนังสือพิมพ์ The Wall Street Journal รายงานข่าวว่า รัฐบาลทรัมป์มีแผนที่จะใช้การเจรจาภาษี เพื่อกดดันให้ประเทศคู่ค้าสหรัฐฯ จำกัดความสัมพันธ์กับจีน สหรัฐฯต้องการได้หลักประกันในเรื่องการโดดเดี่ยวจีน เพื่อแลกเปลี่ยนกับการที่สหรัฐฯจะลดการกีดกันการค้าและภาษีลง จากอัตราที่ทรัมป์ได้ประกาศออกมาแล้ว
เจ้าหน้าที่สหรัฐฯมีแผนที่จะใช้การเจรจากับกว่า 70 ประเทศ โดยเรียกร้องให้ประเทศเหล่านี้ (1) ไม่ยอมให้จีนส่งสินค้าออกผ่านประเทศดังกล่าว (2) ป้องกันไม่ให้บริษัทจีนย้ายฐานการผลิตมาตั้งในประเทศเหล่านี้ เพื่อหลีกเลี่ยงภาษีสหรัฐฯ และ (3) ไม่ดูดซับสินค้าอุตสาหกรรมราคาถูกจากจีน เข้ามาในระบบเศรษฐกิจตัวเอง
กดดันจีนให้อยู่ในฐานะเสียเปรียบ
วิธีการดังกล่าวจะเพิ่มแรงกดดันเศรษฐกิจจีนที่กำลังอ่อนล้า และมีอำนาจต่อรองน้อยลง ก่อนหน้าที่จะมีการเจรจาระหว่างทรัมป์กับสี จิ้นผิง ข้อเรียกร้องสหรัฐฯจะแตกต่างกันไปในแต่ละประเทศคู่ค้า ขึ้นอยู่กับว่าประเทศนั้น มีความเกี่ยวพันกับจีนมากน้อยขนาดไหน
ก่อนเริ่มต้นการเจรจาเรื่องภาษีกับบางประเทศ สหรัฐฯได้กล่าวถึงแนวคิดนี้แล้ว ทรัมป์เองให้สัมภาษณ์สถานีโทรทัศน์ Fox News ว่า จะพิจารณาเรื่องให้ประเทศต่างๆ เลือกระหว่างสหรัฐฯ หรือจีน เหมือนกับที่ปานามาได้ประกาศว่า จะไม่ดำเนินการต่อในโครงการ Belt and Road Initiative
คนที่อยู่เบื้องหลังยุทธศาสตร์นี้คือสก็อตต์ เบสเซนต์ รัฐมนตรีคลัง ที่มีบทบาทนำในการเจรจาการค้า หลังจากวันที่ 9 เมษายน ที่ทรัมป์ประกาศเลื่อนการใช้ “ภาษีตอบโต้” ออกไป 90 วัน เบสเซนต์เสนอแนวคิดต่อทรัมป์ว่า การได้ความยินยอมจากประเทศคู่ค้า จะป้องกันไม่ให้จีน และบริษัทจีนหลีกลี่ยงภาษีสหรัฐฯ หรือมาตรการเศรษฐกิจอื่นๆ
ยุทธวิธีดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ ที่ผลักดันโดยเบสเซนต์ในการโดดเดี่ยวเศรษฐกิจจีน โดยใช้วิธีภาษีตัดมาตัดขาดจีนจากเศรษฐกิจสหรัฐฯ รวมถึงตัดขาดหุ้นจีนจากตลาดหุ้นสหรัฐฯ แต่เป้าหมายสุดท้ายของรัฐบาลทรัมป์เกี่ยวกับนโยบายจีน ก็ยังไม่ชัดเจน
The Wall Street Journal ก็กล่าวว่า ยังไม่เป็นที่ชัดเจนว่า แนวทางต่อต้านจีนได้เข้าสู่การเจรจาภาษีกับทุกประเทศแล้วหรือยัง บางประเทศบอกว่าไม่ได้ยินข้อเรียกร้องสหรัฐฯในเรื่องจีน แต่ก็ยอมรับว่า การเจรจาอาจยังอยู่ในช่วงเริ่มต้น
ทำไมทรัมป์จะแพ้สงครามการค้า
ส่วน Paul Krugman นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบล เขียนบทความเรื่อง Why Trump Will Lose His Trade War ว่า กรณีที่ทางการจีนโต้สหรัฐฯโดยการห้ามการส่งออกแร่หายาก วัตถุดิบสำคัญของอุตสาหกรรมสมัยใหม่ และกรณีการเจรจาสหรัฐฯกับ EU ไม่คืบหน้า เพราะหัวหน้าผู้แทนการค้า EU ต้องพยายามอย่างหนัก ที่จะเข้าใจว่าอะไรคือเป้าหมายความต้องการของสหรัฐฯ
กรณีทั้งสองดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า จีนรู้ว่าสงครามการค้าคืออะไร ส่วนพวกรัฐบาลทรัมป์ นอกจากไม่รู้ว่าตัวเองกำลังทำอะไรอยู่ ยังไม่รู้แม้แต่ว่าตัวเองต้องการอะไร สิ่งที่พวกประสบสอพอของทรัมป์ไม่เข้าใจเรื่องการค้าระหว่างประเทศ ก็คือว่า ไม่ใช่แค่เรื่องว่าคุณสามารถขายอะไร แต่ที่สำคัญคือเรื่องที่ว่าคุณสามารถจะซื้ออะไรด้วย
เป้าหมายของการค้าต่างประเทศคือ ประเทศต่างๆนำเข้าสินค้าที่ตัวเองต้องการ ส่งสินค้าออกให้ประเทศอื่น เพื่อเราจะสามารถนำรายได้มาชำระสินค้านำเข้า ในความเป็นจริงอาจซับซ้อนกว่านี้ แต่ก็ไม่ได้เปลี่ยนแปลงพื้นฐานที่ว่า ประโยชน์จากการค้าต่างประเทศ มาจากการที่เราสามารถนำเข้าสินค้า ที่หากผลิตในประเทศจะมีราคาแพง หรือไม่สามารถผลิตขึ้นมาได้ ตัวอย่างเช่น สหรัฐฯซื้อไฟฟ้าที่แคนาดาผลิตจากพลังงานน้ำ
ความจริงพื้นฐานช่วยอธิบายว่า ทำไมในสงครามการค้า จีนเป็นฝ่ายได้เปรียบสหรัฐฯ จีนสามรถหันไปซื้อถั่วเหลืองจากบราซิลแทนสหรัฐฯ ส่วนสหรัฐฯยากลำบากที่จะหาแหล่งผลิตแทนสินค้านำเข้าจากจีน นอกจากนี้ สินค้าจำนวนมากนำเข้าจากจีนก็เป็นชิ้นส่วนอุตสาหกรรม ไม่ใช่เฉพาะสินค้าผู้บริโภค
ทรัมป์เริ่มต้นสงครามการค้า ที่จะนำไปสู่การหยุดชะงักของห่วงโซ่อุปทานของสหรัฐฯเอง สภาพจะเป็นแบบเดียวกับการขาดแคลนสินค้า หลังเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่การขาดแคลนกระจายไปทั่วระบบเศรษฐกิจ จนทำเกิดภาวะราคาสินค้าแพงขึ้นมา
รัฐบาลทรัมป์ขาดเป้าหมายชัดเจน
Paul Krugman วิจารณ์บทความใน The Wall Street Journal เรื่องสหรัฐฯจะใช้การเจรจาภาษีกับประเทศคู่ค้า เพื่อโดดเดี่ยวจีนว่า บางคนคิดว่ารัฐบาลทรัมป์มียุทธ์ศาสตร์ในสงครามการค้า แต่ Pal Krugman เองไม่คิดว่าเป็นแบบนี้ ด้วยเหตุผล 4 ประการ
ประการแรก บทความของ Wall Street Journal เป็นเรื่องที่ปล่อยข่าวออกมาจากคนใกล้ชิดของสก็อตต์ เบสเซนต์ รัฐมนตรีคลัง ในรัฐบาลปกติทั่วไป สกู๊ปข่าวแบบนี้จะทำให้เห็นถึงกระบวนการกำหนดนโยบาย (policy process) แต่สิ่งหนึ่งที่ชัดเจนเกี่ยวกับภาษีทรัมป์ก็คือ ไม่มีกระบวนการกำหนดนโยบายในเรื่องนี้
เจ้าหน้าที่ระดับสูงของทรัมป์แต่ละคน ไม่ว่าจะเป็นสก็อตต์ เบสเซนต์ ปีเตอร์ นาวาร์โร (Peter Navarro) ที่ปรึกษาการค้าของทรัมป์ และโฮเวิร์ด ลัทนิกค์ รัฐมนตรีพาณิชย์ ต่างก็เสนอแนวคิดออกมาสู่สาธารณะ ทำให้คล้ายกับเป็นจริงที่จะเกิดขึ้น หลังจากนั้น จะมีเจ้าหน้าที่คนอื่นพูดออกโทรทัศน์ หรือทรัมป์เขียนลง Truth Social ที่ขัดแย้งสิ้นเชิงกับความเห็นของเจ้าหน้าที่เคยพูดก่อนหน้านี้
ประการที่ 2 แม้สหรัฐฯจะสามารถทำความตกลงกับประเทศอื่น ในการโดดเดี่ยวจีน สิ่งนี้ก็ไม่น่าประสบความสำเร็จ เพราะทรัมป์สูญเสียความน่าเชื่อถือแทบทั้งหมด คุณไม่มีทางทำความตกลงกับประเทศอื่น จนกว่ารัฐบาลต่างประเทศเชื่อว่า คุณจะปฏิบัติตามความตกลงที่คุณทำขึ้นมาเอง แต่ทรัมป์ได้ทำลายความน่าเชื่อถือของสหรัฐลงไปหมดแล้ว โดยฉีกความตกลงทางการค้าที่มีอยู่ของสหรัฐฯ
ประการที่ 3 ถ้าหากว่าคำมั่นสัญญาของทรัมป์น่าเชื่อถือ ทำไมรัฐบาลยุโรปจึงต้องการร่วมกับสหรัฐฯในการทำสงครามการค้ากับจีน ซึ่งเท่ากับเป็นการทำลายห่วงโซ่อุปทานของตัวเอง หากเหตุผลมีอยู่ว่า เป็นสิ่งคุ้มค่าที่จะทำลายห่วงโซ่อุปทาน เพื่อปกป้องคุณจากภาษีทรัมป์ แล้วจะมีใครเชื่อว่า ต่อไปทรัมป์จะไม่นำภาษีมาลงโทษประเทศพันธมิตร
ประการที่ 4 แม้การค้าต่างประเทศจะเป็นเรื่องการนำเข้า แต่ก็ไม่สามารถมองข้ามผลประโยชน์ของผู้ส่งออก แต่จีนสามรถรับมือกับการสูญเสียการส่งออก โดยการช่วยเหลืออุตสาหกรรมที่ได้รับผลกระทบ เหมือนกับที่รัฐบาลทรัมป์ให้เงินสนับสนุนเกษตรกรอเมริกัน ที่ได้รับผลกระทบจากสงครามการค้าในรัฐบาลทรัมป์สมัยแรก จีนยังสามารถชดเชยการส่งออกที่ลดลง จากการกระตุ้นเศรษฐกิจภายในประเทศ จีนจึงมีหนทางหลายอย่าง ที่จะรับมือกับการส่งออกที่หายไป แต่เป็นเรื่องยากที่สหรัฐฯจะรับมือกับการสูญเสียปัจจัยการผลิตที่สำคัญจากจีน
Paul Krugman กล่าวอีกว่า นอกจากนี้ ความสามารถของอเมริกาที่จะต่อสู้สงครามการค้า เสียหายลงไป เพราะสหรัฐฯตกต่ำลงไปสู่ระบบอำนาจนิยม ไม่กี่เดือนก่อนหน้านี้ ประเทศที่เจริญแล้วมีแนวโน้มที่จะเข้าข้างสหรัฐฯ เพราะมีค่านิยมประชาธิปไตยแบบเดียวกัน แต่สหรัฐฯกลายเป็นประเทศที่ รัฐบาลบอกว่า ตัวเองมีสิทธิ์ที่จะลักพาตัวใครก็ได้ เพื่อส่งให้ไปติดคุกในต่างประเทศ
เอกสารประกอบ
US to Use Tariff Talks to Isolate Beijing, April 16, 2025. The Wall Street Journal
Why Trump Will Lose His Trade War, Paul Krugman, April 16, 2025, pualkrugman.substack.com
ข่าวหรือบทความที่เกี่ยวข้อง
