กระแสข่าว “ทุนจีนซื้ออิทธิพลในออสเตรเลีย” มาพร้อมๆ กับข่าวดังเรื่องรัสเซียแทรกแซงการเลือกตั้งสหรัฐฯ จนทรัมป์ชนะเลือกตั้งประธานาธิบดี แม้แต่ฮิลลารี คลินตัน ก็ออกมาเตือนว่า ให้จับตามองพฤติกรรมการซื้ออิทธิพลในออสเตรเลียของจีน เพราะเป็นตัวอย่างว่า เราต้องระวังกลยุทธ์การขยายอิทธิพลของมหาอำนาจอีกขั้วอย่างจีนและรัสเซีย ผ่านกลไกทางการเมืองของประเทศประชาธิปไตย

คนจีนเองก็รู้สึกได้ถึงการเปลี่ยนแปลงชนิดพลิกฟ้าพลิกแผ่นดินภายในเวลา 1 ชั่วคน เมื่อตอนสี จิ้นผิง เป็นวัยรุ่น ยังเป็นยุคปฏิวัติวัฒนธรรมที่จีนยังยากจน ล้าหลัง และวุ่นวาย แต่ตอนนี้สี จิ้นผิง กลายมาเป็นผู้นำประเทศยักษ์ที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก, เมื่อ 40 ปีที่แล้ว นักธุรกิจเป็นอาชีพต้องห้าม แต่ในวันนี้ รัฐบาลจีนประกาศว่าเป็นยุค “ทุกคนสร้างตัว ทุกหมู่สร้างสรรค์”

นักเศรษฐศาสตร์ทั่วโลกไม่เข้าใจว่าทรัมป์กำลังทำอะไรอยู่ เพราะถ้าเกิดสงครามการค้าขึ้นจริง มีแต่จะพาไปสู่ความพินาศทั้งสองฝ่าย ไม่ใช่แค่จีนจะเจ็บตัว เพราะส่งของไปขายในสหรัฐฯ ไม่ได้ แต่สหรัฐฯ เองนั่นแหละจะเจ็บตัวด้วย

การพูดคุยแลกเปลี่ยนกับคนทั่วไป บางทีก็ช่วยให้เราเข้าใจสังคมหนึ่งได้ดีกว่าการอ่านหนังสือหรือฟังผู้เชี่ยวชาญบรรยายเสียอีกนะครับ แต่แน่นอนว่า การพูดคุยกับเพื่อนชาวจีนของผมก็มีข้อจำกัด เพราะผมได้คุยกับเพื่อนเพียงไม่กี่คน คนที่ผมคุยด้วยจึงไม่อาจเป็นตัวแทนความรู้สึกนึกคิดของคนจีนทั้งหมดได้ แต่อย่างน้อย เพื่อนจีนกลุ่มเล็กๆ ของผม ก็ช่วยฉายภาพความหลากหลายของมุมมองในจีนได้อย่างชวนคิดทีเดียว

หลายคนมักชอบพูดถึงการพัฒนาแบบจีน หรือโมเดลจีน (The China Model) ซึ่งแตกต่างจากการพัฒนาในแนวเสรีนิยมประชาธิปไตยแบบตะวันตก แต่จริงๆ แล้วรูปแบบการพัฒนาภายในจีนเองก็มีความหลากหลาย และไม่ได้มีเพียงโมเดลเดียว

ทรัมป์เป็นตัวอย่างมหาเศรษฐีที่เล่นการเมืองแล้วมุ่งแสวงหาประโยชน์เพื่อพวกพ้องของตัว ขณะเดียวกันก็ปั่นกระแสประชานิยม เล่นบทเป็นคนนอกที่อาสาเข้ามาชำระความเน่าเฟะของระบบการเมือง ผู้นำในอดีตที่มีลักษณะคล้ายๆ ทรัมป์ (คือเป็นทั้งมหาเศรษฐี ปลุกกระแสประชานิยม และมีปัญหาจริยธรรม) ก็เช่น อดีตนายกฯ แบร์ลุสโกนีของอิตาลี อดีตนายกฯ ทักษิณของไทย และอดีตประธานาธิบดีเอสตราดาของฟิลิปปินส์

สิ่งที่ผมอยากย้ำเน้นก็คือ รถไฟไทย-จีน จะคุ้มไม่คุ้ม อยู่ที่ปัจจัย 5 ข้อ ที่จะเป็นตัวกำหนดความคุ้มค่าทางเศรษฐกิจ ว่ารถไฟความเร็วสูงจะนำไปสู่ความเจริญ หรือเป็นรถไฟร้างที่ไม่นำไปสู่อะไรเลย เพราะความคุ้มไม่คุ้ม สุดท้ายอยู่ที่ว่าเราจะสามารถใช้ประโยชน์จากรถไฟความเร็วสูงได้เต็มที่เพียงใด รวมทั้งประชาชนและภาคธุรกิจมีความเข้าใจโอกาสที่จะเกิดขึ้นเพียงใด ไม่ใช่ว่าสุดท้ายเร่งรัดสร้างรถไฟขึ้นมาได้ แต่แผนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องมีอยู่แต่ในกระดาษบนหิ้งในกระทรวงใดสักแห่ง ไม่มีใครรู้ ไม่มีใครเข้าใจ ไม่มีใครร่วมขับเคลื่อนให้การลงทุนครั้งใหญ่นี้เกิดผลคุ้มค่าอย่างแท้จริง