รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
ภายในเวลา 6 เดือน ชาน เฮนส์ (Shan Hanes) ซีอีโอของธนาคาร Heartland Tri-State ธนาคารขนาดเล็กในรัฐแคนซัส โอนเงิน 47 ล้านดอลลาร์ของธนาคารไปเข้าบัญชีการลงทุนในเงินคริปโต สร้างความเสียหายแก่ธนาคาร จนทำให้ Heartland Tri-State เป็น 1 ใน 5 ธนาคารของสหรัฐอเมริกา ที่เจ๊งปิดกิจการในปี 2023 ชาน เฮนส์ เคยเป็นกรรมการ สมาคมธนาคารแห่งอเมริกา รู้ดีเรื่องความเสี่ยงของการหลอกลวงออนไลน์ เขาจึงไม่ใช่นักลงทุนที่ชอบเสี่ยง ปลายปี 2022 เขาเริ่มซื้อเงินคริปโตด้วยเงินทุนของเขาเอง ต้นปี 2023
เขาใช้เงินลักลอบขโมยจากโบสถ์ในท้องถิ่น กลางปี 2023 เริ่มใช้เงินโอนจากธนาคารที่เขาเป็นซีอีโอ เรื่องราวถูกเปิดโปง เพราะเขาขอยืมเงิน 12 ล้านดอลลาร์ จากลูกค้ามีฐานะของธนาคารคนหนึ่ง ลูกค้าจึงนำเรื่องไปแจ้งแก่เจ้าหน้าที่รัฐ
นัยยะของนายธนาคารเป็นเหยื่อ
นิตยสาร The Economist ฉบับล่าสุด ได้ทำรายงานพิเศษเรื่อง “ธุรกิจหลอกลวงออนไลน์”(Scam Inc) โดยกล่าวว่า กรณีที่ผู้จัดการธนาคารในสหรัฐฯกลายเป็นเหยื่อพวกสแกมเมอร์ จนธนาคารล้มปิดกิจการสะท้อนถึงการหลอกลวงออนไลน์ที่ช่ำช่องมากขึ้น และกระจายกว้างขวางไปทุกวงการอุตสาหกรรมหลอกลวงออนไลน์มีความมั่งคั่งและมีอำนาจ พอที่จะติดสินบนเจ้าหน้าที่รัฐและเปลี่ยนทั้งประเทศกลายเป็น “รัฐหลอกลวงออนไลน์” แบบเดียวกับการเป็น “รัฐยาเสพติด”
ศูนย์ปฏิบัติการหลอกลวงออนไลน์เกิดขึ้นได้ทั่วโลก ตั้งแต่เมียนมาจนถึงเม็กซิโก Martin Purbrick ผู้เชี่ยวชาญกลุ่มอาชญากรรมจีน และเคยเป็นนายตำรวจฮ่องกงกล่าวว่า การหลอกลวงออนไลน์ที่เกิดขึ้นทั่วโลกจะมีมูลค่าเสียหายกว่า 500 พันล้านดอลลาร์ ทำให้อุตสาหกรรมนี้เป็นหนึ่งในธุรกิจผิดกฎหมายที่ใหญ่ที่สุด แบบเดียวกับการค้ายาเสพติดผิดกฎหมาย เพราะอาศัยแค่สายโทรศัพท์ และการเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ต ทำให้พวกสแกมเมอร์สามารถทำให้คนทุกคนกลายเป็นเหยื่อ การหลอกลวงที่เกิดกับนายธนาคารสหรัฐฯ เป็นที่รู้จักกันว่าคือ
“การชำแหละหมูเป็นชิ้นๆ” (pig-butchering) คนเป็นเหยื่อจะมาจากการติดต่อทางโซเชียลมีเดีย หรือผ่านทางแอปป์การหาคู่ ต่อจากนั้น พวกสแกมเมอร์จะทำการแล่เนื้อ ใช้เวลาหลายสัปดาห์สร้างความวางใจ โดยแสดงตัวเป็นเพื่อน หุ้นส่วนธุรกิจ หรือคู่รัก จากนั้น สแกมเมอร์จะอาศัยความไว้วางใจ ทำการ “ฆ่าหมู” โดยเสนอโอกาสการลงทุนปลอมขึ้นมา แล้วก็ถอนเงินลงทุนหนีไป
กรณีของผู้จัดการธนาคารสหรัฐฯ คนแนะนำการลงทุนมาจากออสเตรเลียที่เหยื่อสามารถเข้าเว็บไซด์ไปตรวจสอบบัญชีการลงทุนของตัวเองที่ถูกสร้างขึ้นมาเป็นบัญชีปลอมทั้งหมด ปราบยากเพราะเป็นเครือข่าย ไม่ใช่องค์กร
The Economist กล่าวว่า การหลอกลวงออนไลน์พุ่งสูงขึ้นสะท้อนการโอนความมั่งคั่งของชนชั้นกลาง ไปให้พวกอาชญากรรมใต้ดิน FBI รายงานว่าปี 2023 การสูญเสียจากการหลอกลวงการลงทุนเป็นเงิน 12.5 พันล้านดอลลาร์ เพิ่มขึ้น22% แต่นักกฎหมายในสหรัฐฯคาดว่า วงเงินจากการหลอกลวงอาจสูงถึง 50 พันล้านดอลลาร์ เฉลี่ยคนอเมริกัน 1 ใน 100 คนเป็นเหยื่อพวกสแกมเมอร์ ที่ครอบคลุมคนทุกวงการ
สิ่งเหล่านี้สะท้อนความช่ำชองของพวกสแกมเมอร์ที่มีมากขึ้น UN คาดการณ์ว่า มีคนไม่น้อยกว่า 220,000 คนที่ถูกบังคับให้เป็นสแกมเมอร์ในเมียนมาและกัมภูชา คนมาจาก 70 ประเทศถูกล่อลวงให้มาทำงานเป็นสแกมเมอร์ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จำนวนมากจบการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย พูดได้หลายภาษา ถูกล่อลวงให้มาทำงานที่จะให้รายได้สูงด้านคอลล์เซ็นเตอร์
ธุรกิจสแกมเมอร์รุ่งเรืองในประเทศที่ไร้กฎหมาย เช่น เมียนมาที่กองกำลังติดอาวุธต่างๆที่ต่อสู้กัน ต่างก็ควบคุมพื้นที่บางส่วน หรือประเทศคอร์รัปชั่นสูงอย่างกัมพูชาที่สามารถติดสินบนเจ้าหน้าที่รัฐ ให้ละเลยและมองข้ามกิจกรรมผิดกฎหมายเหล่านี้ สถานที่การดำเนินงานเหล่านี้ จะมีกำแพงสูงล้อมรอบ มีกล้องสอดแนม และยามรักษาการที่ติดอาวุธ
นักธุรกิจไต้หวันคนหนึ่งบอกว่า พื้นที่ทำงานของสแกมเมอร์ในเมียนมา เหมือนนิคมสวนอุตสาหกรรม ประกอบด้วยการฟอกเงิน การแลกเปลี่ยนเงินตรา และซูเปอร์มาร์เกต บางครั้งหัวหน้าใหญ่พวกสแกมเมอร์ จะซื้อขายคนทำงานกันและกันสงครามความยากจน และการขาดโอกาส ทำให้พวกสแกมเมอร์ในพื้นที่เหล่านี้ สามารถจ้างงานคนที่เต็มใจมาทำงาน มากกว่าอาศัยแรงงานบังคับ การแปลโดย AI ทำให้ต้องการคนทำงานที่พูดภาษาอังกฤษน้อยลง การดำเนินงานของสแกมเมอร์มีหลายขอบเขต ตั้งแต่การเช่าพื้นที่ทั้งชั้นของโรงแรม ทำประตูกั้น และมีหน่วยรักษาความปลอดภัย ไปจนถึงการเช่าสำนักงาน หรือห้องพักอาคารชุด
คนจีนเคยเป็นเหยื่อส่วนใหญ่ของพวกสแกมเมอร์แต่ทางการจีนได้จับกุมคนหลายแสนคน ที่เกี่ยวข้องกับการหลอกลวงออนไลน์และกดดันเมียนมาและกัมภูชา ให้หาทางควบคุมการหลอกลวงคนจีนทำให้กลุ่มอาชญากรรมจีนกระจายออกไปต่างประเทศ และพุ่งเป้าไปที่คนในเอเชียและตะวันตก ทำให้สหรัฐฯและอังกฤษขึ้นบัญชีดำกับหัวหน้ากลุ่มอาชญากรรมออนไลน์แต่ผู้เชี่ยวชาญอาชญากรรมออนไลน์กล่าวว่าโครงสร้างของอุตสาหกรรมหลอกลวงออนไลน์ ทำให้ยากที่ตำรวจจะเจาะลึกและเข้าไปทำลาย ประเทศตะวันตกมักมองอาชญากรรมกลุ่มนี้ว่าเป็นองค์กรตามลำดับชั้น ที่นำโดยหัวหน้ากลุ่มแต่ไม่ได้ผลที่จะนำแนวคิดนี้มาใช้กับพวกอาชญากรรมออนไลน์เพราะพวกนี้มีลักษณะเป็นเครือข่าย ไม่ใช่องค์กรตลาดสแกมเมอร์ไม่ใช่แบบพื้นที่มุมถนนเพื่อขายยาเสพติดแต่เป็นตลาดที่ไม่มีข้อจำกัดทางกายภาพทำให้พวกสแกมเมอร์ต้องดึงเจ้าหน้าที่รัฐมาเป็นพวก โดยเฉพาะในประเทศยากจนเจ้าหน้าที่ของ US Institute of Peace กล่าวว่าธุรกิจสแกมเมอร์กลายเป็นสิ่งที่สนับสนุนสำคัญต่อเศรษฐกิจกัมพูชา ทำเงินปีหนึ่ง 12.5พันล้านดอลลาร์ หรือ 50% ของ GDP กัมพูชา ภาคเศรษฐกิจที่กว้างออกไป เช่นก่อสร้างการบริการ และอื่นๆ ล้วนพึ่งพาธุรกิจนี้การดึงเจ้าหน้าที่รัฐมาเป็นพวกสแกมเมอร์ในกัมพูชาสูงกว่าการดึงเจ้าหน้าที่รัฐเป็นพวกค้ายาเสพติด ที่เคยเกิดขึ้นใน “รัฐยาเสพติด” ของตาลินอเมริกาในทศวรรษ 1990
The Economist กล่าวว่าหนทางหนึ่งในการต่อสู้กับกลุ่มอาชญากรรมออนไลน์คือการติดตามเส้นทางการโอนเงิน ผู้จัดการธนาคารสหรัฐฯที่สูญเงินลงทุน มาจากเว็บไซต์coinrule-web3.shop ที่มีชื่อคล้ายกับเว็บไซด์การค้าเงินคริปโตที่ถูกกฎหมายชื่อ coinrule.com และให้แฟลตฟอร์ม Huione Guarantee ฟอกเงิน เจ้าหน้าที่สำนักงานยาเสพติดและอาชญากรรมของ UN กล่าวกับ The Economist ว่ากลุ่มอาชญากรรมที่หลอกลวงออนไลน์จ้างคนที่มีทักษะด้านการวิเคราะห์ข้อมูลและโปรแกรมเมอร์มากขึ้นทำให้สามารถจำแนกแยกแยะข้อมูลที่มีมหาศาลทำให้พวกนี้สามารถทำงานการหลอกลวง ที่เล็งเป้าหมายเจาะจงมากขึ้นมีประสิทธิภาพมากขึ้น เช่นการใช้ฟอฟต์แวร์ดึงข้อมูลบัญชีธนาคารของเหยื่อทั้งหมดนี้แสดงว่า การเจ๊งปิดกิจการของธนาคาร Heartland Tri-State ในสหรัฐฯไม่ใช่จุดสูงสุดของอาชญากรรมหลอกลวงออนไลน์ แต่เป็นจุดเริ่มต้น
เอกสารประกอบ
Ex-Hearland Tri-State CEO Charged with embezzling $47M in crypto, Feb 8, 2024,
bankingdive.com
The Economist, February 8-14, 2025.
