วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
มนุษย์ทั่วไปมักมีสามัญสำนึก (common sense) แต่มีบางพวกที่ขาดสามัญสำนึกหรือมีสามัญสำนึกที่ผิดชาวบ้านเขา (uncommon sense) ที่ร้ายสุดก็คือพวกที่มีสามัญสำนึกแบบไร้สาระ (common nonsense) ซึ่งตรงกับภาษาอังกฤษอีกคำว่าพวก bull shit หรือ BS
เมื่ออาทิตย์ที่แล้วผมได้ไปฟังการบรรยายหัวข้อเกี่ยวกับการศึกษาของ Sir Harold Kroto ผู้ได้รับรางวัลโนเบิลสาขาเคมีในปี ค.ศ. 1996 ก่อนการบรรยายมหาวิทยาลัยนเรศวรได้มอบปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ให้ท่านด้วย ปัจจุบัน Sir Harold Kroto ทำงานวิจัยเกี่ยวกับ nanotechnology ไอเดียเรื่อง sense ต่าง ๆ ข้างต้นนี้มาจากการบรรยายในวันนั้นของท่าน
คนที่มี common sense จะรู้ว่าถ้าเอามีดแทงคนก็จะได้เลือดและอาจตายได้ ที่รู้อย่างนี้ก็เพราะว่ามีหลักฐานปรากฏชัดเจนเสมอว่าคนโดนมีดแทงแล้วเลือดไหลแน่นอนและอาจตายได้
ส่วนคนที่มี uncommon sense นั้นอาจบอกว่าเมื่อโดนมีดแทงก็จะมีเลือดไหลแต่ไม่ตายแน่นอน เพราะถึงแม้มีดจะมีปลายแหลมและยาวอย่างไรก็ไม่มีทางตาย เขาเชื่ออย่างนี้โดยมิได้คำนึงถึงความเป็นไปได้บนหลักฐานที่เคยเกิดขึ้นในอดีต จะด้วยอะไรก็แล้วแต่ uncommon sense ของเขาทำให้เห็นเช่นนั้น
สำหรับพวก common nonsense นั้น เชื่อว่ามีดปลายแหลมเท่าใดก็แทงไม่เข้า เพราะคนถูกแทงมีของดี ไม่ว่าจะกินว่านหรือมีสิ่งเหนือวิทยาศาสตร์ก็ตาม เขาเชื่อโดยไม่ดูหลักฐานว่าเมื่อมีดปลายแหลมทิ่มเนื้อนั้นเลือดไหลและอาจตายได้ เหตุที่เชื่อว่าแทงไม่เข้าก็มาจากความเชื่อของเขาที่ปราศจากหลักวิทยาศาสตร์ ไม่เคยเห็นด้วยตาตนเองว่าแทงไม่เข้าแต่ก็เชื่อ ๆ ตามกันมาแบบนั้น
น่าเสียดายที่ประเทศไทยเรามีพวก common nonsense อยู่มากมาย ได้ยินอะไรก็เชื่อไปหมดโดยปราศจากการไตร่ตรองว่ามันมีเหตุมีผลและมีหลักฐานสนับสนุนความเชื่อนั้นหรือไม่ เหตุผลที่สังคมเราอุดมด้วยข่าวลือไร้สาระก็เพราะเรามีพวกนี้อยู่เต็มไปหมด
การซื้อซองบอกใบ้หวยจากแผงหนังสือพิมพ์หรือเชื่อการบอกเลขหวยจากหลวงพ่ออย่างมั่นใจคืออาการของคนพวกนี้ คำถามง่าย ๆ ก็คือถ้าคนทำธุรกิจนี้รู้ว่ามันจะออกเลขอะไรแล้ว จะมามัวขายเบอร์ในซองอยู่ทำไม ไปแทงเองเสียไม่ดีกว่าหรือ บางคนอาจเถียงว่ามันศักดิ์สิทธิ์เพราะไม่ซื้อหรือแทงเอง ถ้าซื้อเองแล้วความวิเศษของเขาจะหมดไปและก็ไม่ถูกด้วย
ถ้าหากจะโต้กลับก็อาจเป็นว่าก็ไม่แทงหรือซื้อเองสิ แต่กระซิบให้คนอื่นกระทำแทนแล้วแบ่งเงินกัน ซึ่งก็ไม่ต่างอะไรไปจากการที่พวกเดียวกันซื้อซองหวยไปแทง (ทำพิธีซื้อซองหน่อยก็ได้) และแบ่งเงินให้เป็นสินน้ำใจก้อนใหญ่
พวกยอมเสียเงินเพื่อไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ก็คือพวก common nonsense อีกเหมือนกัน ก็เมื่อพระพุทธเจ้านิพพานไปแล้วซึ่งหมายถึงการดับขันธ์ไม่กลับมาเกิดอีก แล้วท่านจะอยู่ให้เฝ้าได้อย่างไร
พวกขูดตัวเลขบนต้นไม้เพื่อขอหวย เห็นงูเผือกตะขาบเผือกก็กราบไหว้บูชาเพื่อขอเลขโดยดูมูลที่ถ่ายว่าเป็นตัวเลขอะไร หลวงพ่อชื่อดังคายหมากออกมามีเค้าเลขอะไร 2012 คือปีโลกาวินาศ พวกคอรัปชั่นก็ปล่อยมันไปแล้ววันหนึ่งเวรกรรมจะตามทันเอง ภาครัฐให้อะไรเราฟรีโดยประชาชนไม่ต้องเสียอะไรเลยฯลฯ
พวกอุดมด้วย common nonsense หรือกลุ่ม BS เหล่านี้เป็นอุปสรรคต่อการปกครองประเทศ ต่อการดำเนินนโยบายเศรษฐกิจ และต่อการดำเนินชีวิตประจำวันของผู้คนอื่นเป็นอันมากเนื่องจากเขาเชื่อ นับถือ ยึดมั่นในสิ่งที่ขาดหลักฐานและขาดสามัญสำนึกของคนธรรมดา
ตราบใดที่การศึกษาของเราไม่สอนให้คนคิดเป็น เราก็จะติดกับดัก common nonsense อยู่อย่างนี้และจะมีคนประเภทนี้อยู่เต็มไปหมดทั้งในปัจจุบันและอนาคต
พวก common nonsense ที่มีอาการหนักนั้นเขาเรียกกันว่าพวก “เต่าถุย” กล่าวคือเป็นเง่าบัวที่อยู่ใต้โคลนตมชนิดที่เต่ากินเข้าไปแล้วยังคายออกมาเลย
หมายเหตุ : ตีพิมพ์ครั้งแรก คอลัมน์ “อาหารสมอง” น.ส.พ.กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันอังคารที่ 5 ก.พ 2556