รายงานโดย ปรีดี บุญซื่อ
Boeing บริษัทยักษ์ใหญ่ผู้ผลิตเครื่องบินโดยสาร กลับมาเผชิญปัญหาการตรวจสอบด้านความปลอดภัยทางการบินอีกครั้งหนึ่ง เพราะเมื่อวันศุกร์ที่ 5 มกราคมที่ผ่านมา เครื่องบิน 737-MAX 9 ของสายการบิน Alaska Airlines ต้องลงจอดฉุกเฉินหลังจากบินขึ้นที่สนามบินเมืองพอร์ตแลนด์ เพราะผนังลำตัวเครื่องบินที่เป็นประตูฉุกเฉินขนาดเท่ากับตู้เย็นหลุดจากตัวเครื่องไปกลางอากาศ
หลังจากเกิดเหตุการณ์ดังกล่าว หน่วยงานบริหารการบินสหรัฐฯ (FAA) สั่งให้เครื่องบิน 737-MAX 9 จำนวน 171 ลำ หยุดทำการบินจนกว่า FAA จะตรวจสอบว่าเครื่องบินมีความปลอดภัย เครื่อง 737 MAX 9 มีใช้ทั่วโลก 215 ลำ ส่วนใหญ่เป็นของสายการบินในสหรัฐฯ United Airlines โดยมีจำนวน 79 ลำ และ Alaska Airlines มีอยู่ 65 ลำ สายการบินนอกสหรัฐฯ ที่ใช้เครื่องนี้ได้แก่ Turkish Airlines, FlyDubai, Copa Airlines และ Aeromexico
737 MAX เครื่องที่ถูกสอบสวนมากที่สุด
เหตุการณ์ล่าสุดที่เกิดขึ้นกับ Alaska Airlines ทำให้ Boeing เผชิญกับปัญหาความกังวลเรื่องความปลอดภัย ที่มีต่อเครื่องบินของ Boeing โดยเฉพาะเครื่องบิน Boeing รุ่น 737 MAX ซึ่งเรียกได้ว่าเป็นเครื่องบินรุ่นที่ถูกตรวจสอบมากที่สุดในประวัติศาสตร์การบินพาณิชย์
แม้กรณี 737 MAX 9 ของ Alaska Airlines จะไม่มีใครบาดเจ็บร้ายแรง เครื่องสามารถบินกลับมาลงฉุกเฉินได้อย่างปลอดภัย แต่เหตุการณ์นี้สร้างความวิตกกังวลแก่ผู้โดยสาร และทำให้มีการตรวจสอบเรื่องความปลอดภัยเครื่องบินแบบเดียวกันนี้ทันทีทันใด
เจ้าหน้าที่หน่วยงาน FAA ให้ความสนใจแก่ประตูฉุกเฉินตรงกลางลำตัวเครื่องบินที่หลุดออกไปกลางอากาศ เครื่อง 737 MAX 9 เป็นเครื่องบินลำตัวแคบ ทางเดินเดียว ที่มีขนาดใหญ่สุดของ Boeing สามารถบรรจุที่นั่งได้ 220 ที่นั่ง แต่เมื่อสายการบินต้องการที่นั่งน้อยกว่านี้ ทำให้ประตูพิเศษของเครื่องถูกปิดลง เครื่อง 737 MAX 9 ของ Alaska Airline เป็นเครื่องใหม่ จดทะเบียนเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมา ทำการบินมาแล้วเพียง 145 เที่ยวบิน
เมื่อปี 2018 และ 2019 เครื่องบิน 737 MAX 8 ตกสองครั้ง มีคนเสียชีวิต 346 คน ครั้งแรกเกิดขึ้นในเดือนตุลาคม 2018 เที่ยวบิน Lion Air ใช้เครื่อง 737 MAX 8 ขึ้นจากสนามบินเมืองจาการ์ตา ตกลงในทะเลชวา อินโดนีเซีย อีก 4 เดือนต่อมา เครื่อง 737 MAX 8 ของ Ethiopian Airlines ตกลงหลังบินขึ้นจากสนามบินเมืองอาดดิสอาบาบา ประเทศเอธิโอเปีย
สาเหตุที่เครื่อง 737 MAX 8 ตกทั้งสองกรณีเกิดจากความผิดพลาดของระบบการบิน ทำให้นักบินไม่สามารถควบคุมการบินได้ Boeing ได้รับความเสียหายถึง 20 พันล้านดอลลาร์ ตั้งแต่ที่เครื่องบินตก จนถึงเครื่อง 737 MAX 8 ได้รับการรับรองให้กลับมาบินใหม่ ซึ่งใช้เวลานาน 20 เดือน
ความแตกต่างของ 737 MAX 7, 8, 9
Boeing พัฒนาเครื่องบินรุ่น 737 MAX ขึ้นมาเพื่อแข่งกับเครื่อง Airbus A320 โดยให้เป็นเครื่องบินที่มีระยะบินไกลมากขึ้น ประหยัดน้ำมันมากขึ้น เครื่องยนต์ใหม่จากบริษัท CFM International และการออกแบบใหม่ ทำให้ 737 MAX ประหยัดน้ำมัน 14% จากเครื่อง 737 รุ่นเดิม
ในเรื่องระยะทางการบิน MAX 7 สามารถบินได้ไกล 7,130 กม. ทั้ง MAX 8 และ 9 สามารถบินได้ไกล 6,570 กม. ทำให้เครื่องรุ่น 737 MAX สามารถเอาชนะเครื่อง Airbus A320neo ที่มีระยะทางบิน 6,482 กม. สาเหตุที่ทำให้ทั้ง MAX 8 และ 9 และเครื่อง Airbus A320 บินได้ไกลมากขึ้น เนื่องจากมีถังน้ำมันเพิ่มขึ้น ทำให้เครื่องบินโดยสารลำตัวแคบที่มีทางเดินเดียวบนเครื่องสามารถบินได้ไกลมากขึ้น
สิ่งสำคัญสุดของสายการบินคือ ความจุจำนวนที่นั่งในเครื่องบิน แต่สายการบินต่างๆ ก็ออกแบบจำนวนที่นั่งแตกต่างกันไป เครื่อง 737 MAX 8 ของ Ryan Air มี 200 ที่นั่ง ส่วนของ American Airlines มีทั้งหมด 172 ที่นั่ง เพราะมีชั้นธุรกิจและชั้นประหยัด
จากข้อมูลของ Boeing ความจุที่นั่งเฉลี่ยของ 737 MAX 7 อยู่ที่ 138-153 ที่นั่ง มากที่สุดอยู่ที่ 172 ที่นั่ง เครื่อง 737 MAX 8 ความจุเฉลี่ย 162-178 ที่นั่ง ส่วน 737 MAX 9 มีความจุที่นั่ง 178-193 ที่นั่ง และสามารถปรับให้มีมากที่สุด 220 ที่นั่ง ดังนั้น เครื่อง 737 MAX จะมีความจุที่นั่งจำนวนเท่าไหร่ก็ขึ้นอยู่กับว่า เป็นเครื่องของสายการบินต้นทุนต่ำ หรือสายการบินบริการเต็มรูปแบบ
ในบรรดาเครื่อง 737 MAX รุ่นที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือ 737 MAX 8 สายการบินทั่วโลก 69 สายการบิน มีเครื่อง 737 MAX ทำการบินในปัจจุบันอยู่ 1,000 ลำ มีการสั่งซื้อที่รอการส่งมอบอีก 2,800 ลำ ส่วน 737 MAX 9 ไม่ค่อยได้รับความนิยม Boeing ส่งมอบไปแล้วกว่า 200 ลำให้กับ 11 สายการบิน
วิกฤติศรัทธาของ Boeing
หนังสือชื่อ Flying Blind: The 737 MAX Tragedy and the Fall of Boeing (2021) กล่าวว่า ความผิดพลาดของ Boeing จากเหตุการณ์เกี่ยวกับเครื่อง 737 MAX ที่ผ่านมาเป็นเรื่องที่น่าหดหู่ เพราะ Boeing เป็นหนึ่งในบริษัทอเมริกัน ที่ได้รับความเชื่อถือมายาวนาน Boeing เป็นผู้บุกเบิกการบินพาณิชย์ มีส่วนสร้างยานอวกาศไปลงดวงจันทร์
ก่อนหน้าจะเกิดการแพร่ระบาดของโควิด-19 มีเครื่องบินโดยสาร 737 ขึ้นหรือลงที่สนามบินแห่งใดแห่งหนึ่งในโลกทุก 1.5 วินาที ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ใช้เครื่องบิน Boeing 747 และทำตัวเป็นตัวแทนขายของ Boeing เมื่อ Lion Air สั่งซื้อเครื่อง 737 MAX มูลค่า 22 พันล้านดอลลาร์ ประธานาธิบดีบารัก โอบามา ก็ยืนเคียงข้างกับ CEO ของ Lion Air
หนังสือ Flying Blind เขียนไว้ว่า ในช่วงที่ Boeing กำลังพัฒนาเครื่องบินรุ่น 737 MAX ผู้บริหาร Boeing นำเงินสดกว่า 30 พันล้านดอลลาร์ ไปซื้อหุ้นของ Boeing ในตลาดคืนมา ที่เรียกว่า stock buyback แทนที่จะนำเงินจำนวนนี้ไปลงทุนในเครื่องบินรุ่นใหม่
วิธีการ stock buyback คือการที่บริษัทสร้างมูลค่าให้กับผู้ถือหุ้น แทนที่จะจ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้น บริษัทสามารถตอบแทนผู้ถือหุ้นโดยการนำเงินจำนวนนี้ไปซื้อหุ้นบริษัทในตลาดเพื่อให้ราคาสูงขึ้น เรียกว่า “สร้างมูลค่าแก่ผู้ถือหุ้น” คำว่ามูลค่าในที่นี้หมายถึงราคาหุ้นที่เพิ่มขึ้น และวิธีการนี้ยังทำให้ผู้บริหาร Boeing มั่งคั่งจากผลตอบแทนของการถือครองหุ้น Boeing ด้วย
สิ่งที่เกิดขึ้นกับ Boeing สะท้อนอิทธิพลความคิดทางธุรกิจ ซึ่งครอบงำบริษัทอเมริกันนับตั้งแต่สมัยประธานาธิบดีโรนัลด์ เรแกน ที่บริษัทยักษ์ใหญ่ประกาศว่า ภารกิจสำคัญที่สุดคือการตอบแทนผู้ถือหุ้น ส่วนเรื่องอื่นเป็นเรื่องรองลงมา ในอดีต ความคิดพื้นฐานทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมของสหรัฐฯ คือความสำคัญของชุมชนโดยรวม มาเปลี่ยนในสมัยเรแกน เมื่อมิลตัน ฟรีดแมน นักเศรษฐศาสตร์อนุรักษ์นิยมประกาศว่า “ความรับผิดชอบทางสังคมของธุรกิจ คือการเพิ่มผลกำไร”
หนังสือ The Mighty 747 กล่าวถึงอดีตความยิ่งใหญ่ของ Boeing ไว้ว่า เมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม 2020 เครื่องบินจัมโบ้ 747 ของสายการบิน Qantas ให้บริการบินเป็นครั้งสุดท้าย หลังจากทำการบินมานานเกือบ 50 ปี เที่ยวบินจัดขึ้นเพื่อสนองเสียงเรียกร้องของพนักงานและผู้โดยสาร ที่ต้องการบินกับ 747 เป็นครั้งสุดท้าย โดยทำการบินเลียบชายทะเลตะวันออกของออสเตรเลีย ในพิธีอำลาก่อนเครื่องออกบิน มีคนเขียนข้อความว่า “ทำหน้าที่ได้ดีเยี่ยม” (job well done) ส่วน CEO ของ Qantas กล่าวว่า เครื่อง 747 ได้เปลี่ยนภูมิทัศน์การเดินทางทางอากาศ ทำให้คนออสเตรเลียธรรมดาทั่วไปสามารถนั่งเครื่องบินได้
เครื่อง Boeing 747 ทิ้งมรดกทางประวัติศาสตร์ให้กับอุตสาหกรรมการบินโลก แต่เกียรติภูมิชื่อเสียงของ Boeing ในสมัยที่สร้างเครื่องจัมโบ้ 747 แทบไม่หลงเหลืออยู่แล้ว เพราะเปลี่ยนจากความเป็นเลิศทางวิศวกรรมไปหาเป้าหมายการให้ผลตอบแทนทางการเงินสูงสุดแก่ผู้ถือหุ้น วิกฤติของเครื่อง 737 MAX สะท้อนการเปลี่ยนแปลงนี้
เอกสารประกอบ
Boeing Again Under Scrutiny After Latest 737 Max Problem, Jan 7, 2024, nytimes.com
Flying Blind: The 737 MAX Tragedy and the Fall of Boeing, Peter Robison, Doubleday, 2021.
The Mighty 747, Jim Eames, Allen & Unwin, 2022.
