ณัฐวุฒิ เผ่าทวี
www.powdthavee.co.uk
ตอนนี้เพื่อนๆ ของผมมีลูกเป็นของตัวเองกันเยอะเเล้ว (คงจะเป็นเพราะถึงวัยอันควรกันทั้งนั้น) วันนี้ผมจึงขอถือโอกาสเอาเรื่องที่ผมอ่านเกี่ยวกับ narcissistic parentsหรือผู้ปกครองที่ “หลงตัวเอง” ของนักจิตวิทยาที่มีชื่อว่า Preston Ni มาเล่าให้ฟังกันนะครับ เผื่ออาจจะเป็นเครื่องช่วยเตือนตัวเองในการเลี้ยงลูกให้โตขึ้นเป็นคนดี มีความสุขได้
หลายๆ คนอาจจะเคยได้ยินคำศัพท์ “narcissistic” กันมาเเล้ว เเต่ถ้ายังไม่เคย คำเเปลของคำว่า narcissistic ก็คือลักษณะนิสัยหลงตัวเองของคนเรา คนที่มีลักษณะนิสัยเป็น narcissistic ส่วนใหญ่จะเป็นคนที่คิดว่าตัวเองสำคัญที่สุด เเละจะมีความรู้สึกอยู่เสมอว่าคนอื่นๆ รอบข้างก็ควรที่จะให้ความสำคัญกับเขามากที่สุดเช่นกัน คนที่เป็น narcissistic ส่วนใหญ่นั้นจะไม่ค่อยมีความสามารถในการ “เอาใจเขามาใส่ใจเรา” เเละจะชอบใช้หรือเอาเปรียบคนรอบข้างอยู่สม่ำเสมอ การที่คนเราจำเป็นต้องใช้ชีวิตอยู่กับคนที่มีลักษณะนิสัยเป็น narcissistic นี้จะเป็นอะไรที่เหนื่อยหน่อยนะครับเพราะว่าเราจะมีเเต่การให้เเต่เเทบจะไม่มีการรับอะไรกลับมาเลย
เเล้วผู้ปกครองที่มีลักษณะนิสัยเป็น narcissistic ล่ะเป็นยังไง เเล้วการมี narcissistic parents นั้นมักจะมีผลกระทบต่อการเจริญเติบโตเเละสุขภาพจิตของตัวเด็กยังไงบ้าง
จากบทความของ Preston Ni ลักษณะนิสัยของ narcissistic parents มีอยู่สิบข้อดังต่อไปนี้
1) บังคับให้ลูกใช้ชีวิตอย่างที่ตัวเองต้องการ (use/live life through one’s child)
พ่อเเม่เกือบทุกคนต่างก็อยากให้ลูกประสบความสำเร็จในชีวิตกันทั้งนั้น เเต่ narcissistic parents มักจะตั้งความหวังของตัวเองไว้กับตัวลูก ไม่ใช่เพราะอยากให้ลูกมีความสุข เเต่เพียงเพื่อให้ตัวของพ่อเเม่เองมีความสุข ในเคสนี้ เเทนที่ลูกจะถูกเลี้ยงให้มีความคิด ความชอบ เเละความหวังเป็นของตัวเอง ลูกกลับกลายเป็นเพียงเเค่ตัวต่อ หรือ extension ของสิ่งที่พ่อกับเเม่ต้องการเท่านั้น ยกตัวอย่างนะครับ
“ลูกมีโอกาสชีวิตที่เเต่ก่อนพ่อไม่เคยมี… หลังจากลูกจบหมอเเล้วลูกจะไปทำอะไรก็ได้ ตามใจ เเต่ก่อนจะถึงวันนั้น ลูกต้องทำอย่างที่พ่อสั่งอย่างเดียว” – พ่อพูดกับลูกชายในหนัง Dead Poets Society
2) การทำให้ลูกรู้สึกไม่ดีกับความสำเร็จของตัวลูกเอง (marginalisation)
narcissistic parents หลายๆ คนมักจะรู้สึกขาดความมั่นใจในตัวเองเวลาเห็นลูกเก่งกว่าตัวเอง เพราะฉะนั้น narcissistic parents บางคนมักจะเเสดงความดูถูก (marginalise) กับความสำเร็จของตัวลูกเพียงเพื่อที่จะทำให้ตัวเองยังรู้สึกว่าเหนือกว่าลูก ตัวอย่างของการดูถูกของ narcissistic parents จะรวมไปถึงการติลูกในเกือบทุกๆ เรื่อง การดุด่าว่าลูกอย่างไม่มีเหตุผล การเอาลูกไปเปรียบเทียบกับคนอื่น หรือการไม่ยอมรับหรือเเสดงความยินดีในความสำเร็จของลูก
“ฉันขอเงินจากเเม่ฉันเพื่อนำไปจ่ายค่าใช้ห้องเเล็บที่มหาวิทยาลัย เเม่ฉันยอมจ่ายเเต่ก็หลังจากที่เเม่พูดกับฉันว่าให้ไปก็เหมือนกับเสียเปล่า คงจะไม่ได้อะไรกลับคืนมาเเน่ๆ”
3) ความรู้สึกว่าตัวเองยิ่งใหญ่เเละเหนือกว่าลูก (grandiosity and superiority)
narcissistic parents หลายๆ คนมักมีความเชื่อ(ผิดๆ)ว่าตัวเองใหญ่เเละเหนือกว่าคนอื่นทั่วไป พ่อเเม่ที่เป็น narcissist เหล่านี้มักจะสอนลูกว่า “คนอื่นๆ น่ะเขามีไว้ใช้นะ” หรือ “ครอบครัวเราดีกว่าเเละเหนือกว่าครอบครัวอื่นๆ” ซึ่งความเชื่อจำพวกนี้มักเป็นความเชื่อลวงๆ เเละไม่ได้มีมูลของความเป็นจริงซํกเท่าไหร่
4) มีความเป็นผักชีโรยหน้าเยอะ (superficial image)
narcissistic parents หลายๆ คนมักจะชอบโอ้อวดในสิ่งที่ไม่ใช่ความเป็นจริงเยอะ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับตัวเองหรือที่เกี่ยวกับตัวลูก โดยเฉพาะในโซเชียลมีเดียต่างๆ นานา
“สิ่งที่เเม่เราโพสต์โชว์ใน Facebook กับความเป็นจริงมันคนละเรื่องกันเลย”
5) การใช้วิธีต่างๆ นานาเพื่อให้ลูกทำในสิ่งที่ตัวเองต้องการ (manipulation)
วิธีของการ manipulate ของ narcissistic parents มีตั้งเเต่
-
การทำให้ลูกรู้สึกผิด (guilt trip): “พ่อเเม่ทำให้ลูกทุกอย่าง เเต่ลูกก็ยังไม่มีความกตัญญูรู้คุณพ่อเเม่เลย”
การโยนความผิดให้ลูก (blaming): “มันเป็นความผิดของลูกที่พ่อเเม่ไม่มีความสุข”
การทำให้ลูกอับอาย (shaming): “การที่ลูกสอบตกทำให้ครอบครัวของเราต้องอับอายขายขี้หน้าคนอื่น”
การเปรียบเทียบทางด้านลบ (negative comparison): “ทำไมลูกถึงดีไม่เท่ากับพี่ของลูก”
การให้ความกดดันกับลูกจนเกินไป (unreasonable pressure): “ลูกต้องเรียนจบปริญญาเอกเพื่อให้พ่อภูมิใจนะ”
พูดง่ายๆ ก็คือ วิธีการ manipulate ของ narcissistic parents นั้นใช้การระงับความรักเป็นเครื่องมือเพื่อให้ลูกทำในสิ่งที่ตัวเองอยากจะได้
6) การไม่มีความยืดหยุ่นเเละการมีอารมณ์เสียง่าย (inflexible and touchy)
ถ้าพูดกันถึงความหวังที่พ่อเเม่มีกับตัวลูกล่ะก็ narcissistic parents หลายๆ คนมักไม่มีความยืดหยุ่นใดๆ ทั้งสิ้น พูดง่ายๆ ก็คือ narcissistic parents มักจะต้องการมีความรู้สึกว่าเขาสามารถควบคุม (control) ลูกในทุกๆ เรื่องได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กๆ น้อยๆ แค่ไหนก็ตาม เเละถ้าลูกไม่ทำตามในสิ่งที่ narcissistic parents คาดหวังเอาไว้ พวกเขาก็จะอารมณ์เสียกับลูกง่ายจนเกินไป
“พ่อไม่ชอบจริงๆ เลยเวลาที่ลูกเดินไหล่ตกอย่างงั้น พ่อเคยบอกเเล้วใช่ไหมว่าพ่อเกลียดการเดินอย่างงั้นมาก”
7) การขาดการเอาใจเขามาใส่ใจเรา (lack of empathy)
ลักษณะทั่วไปของ narcissistic parents ก็คือการขาดการเอาใจของลูกมาใส่ใจตัวของพ่อเเม่เอง พวกเขามักจะไม่ค่อยมีความสามารถในการมองเห็นว่าสิ่งที่ลูกเห็น สิ่งที่ลูกรู้สึก ถึงเเม้ว่าพ่อเเม่อาจจะไม่เข้าใจหรือไม่เห็นด้วย เเต่มันก็เป็นความรู้สึกเเละทัศนคติของลูกจริงๆ narcissistic parents ส่วนใหญ่นั้นมักจะคิดว่าความรู้สึกเเละความคิดของตัวเองเป็นใหญ่เเละถูกอยู่เเค่ฝ่ายเดียว
8) ความรู้สึกที่ว่าหน้าที่ของลูกก็คือการใช้ชีวิตของเขาในการเลี้ยงดูพ่อเเม่อย่างเดียว (dependency/codependency)
Narcissistic parents หลายๆ คนมักจะมีความคิดที่ไม่มีการยืดหยุ่นว่าหน้าที่ของลูกก็คือการอยู่เเละดูเเลพ่อเเม่ไปตลอดชีวิต เเละถึงเเม้ว่าการเลี้ยงดูพ่อเเม่ควรที่จะเป็นสิ่งที่ลูกทุกคนควรจะทำอยู่เเล้ว (เเละยังเป็นสิ่งที่ดีด้วย) เเต่ narcissistic parents มักจะใช้วิธีการต่างๆ นานาทำให้ลูกรู้สึกผิดเพียงเพื่อให้ลูกยังอยู่ดูเเลพ่อเเม่อยู่ โดยที่ไม่ได้คำนึงถึงความต้องทางด้านอื่นๆ ในชีวิตของลูกเลย
9) ความอิจฉาริษยาเเละการเเสดงความเป็นเจ้าของในตัวลูก (jealousy and possessiveness)
ด้วยเหตุผลที่ narcissistic parents ส่วนใหญ่มีความคาดหวังว่าลูกจะต้องอยู่ในความเชื่อฟังของพ่อเเม่ตลอด ถ้าลูกมีความเป็นตัวของตัวเองมากขึ้น narcissistic parents อาจจะเกิดความอิจฉาริษยา เเละอาจจะเเสดงออกถึงความเป็นเจ้าของกับสิ่งหรือคนอื่นๆ ที่ลูกให้ความสำคัญมากขึ้น โดยเฉพาะคนรักของลูก (narcissistic parents ส่วนใหญ่มักคิดว่าไม่มีใครดีพอสำหรับลูกตัวเอง)
10) การไม่เเยเเสกับลูกเลย (neglect)
ในบางโอกาส narcissistic parents อาจจะไม่เเยเเสหรือให้ความสนใจในตัวลูกเลย ทั้งนี้ก็เป็นเพราะว่า narcissistic parents ให้ความสำคัญกับความต้องการของตัวเองมากกว่าความต้องการของลูก
“สามีของฉันเเทบไม่เคยใช้เวลาอยู่กับลูกเลย มีเเต่ไปตีกอล์ฟนอกบ้าน เขาเป็นคนที่เห็นเเก่ตัวมาก”
เเละจากการวิจัยหลายๆ ชิ้นพบว่า ลูกๆ ของ narcissistic parents มักจะโตขึ้นเป็นคนที่ขาดความรัก ขาดความมั่นใจในตัวเอง เป็นคนที่ไม่รู้ว่าตัวเองชอบอะไร (เพราะตัวเลือกในชีวิตเกือบทั้งหมดถูกพ่อเเม่กำหนดมาทั้งนั้น) มีโอกาสเป็นโรคจิตตกสูงเเละมักจะกลายไปเป็น narcissistic parents กับลูกของตัวเองในอนาคต
อ่านเพิ่มเติม Preston Ni:“10 signs of a narcissistic parent”, Psychology Today
