ThaiPublica > คอลัมน์ > คนอินเดียเลือกวัวเหนือเงิน

คนอินเดียเลือกวัวเหนือเงิน

19 ตุลาคม 2013


วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์

โลกนี้มีหลายสิ่งที่น่าพิศวงในความขัดแย้ง คำอธิบายมีทั้งตัวเลข เหตุผลเชิงวิชาการ บ่อยครั้งที่มักมองข้ามสิ่งที่ใกล้ตัว

อินเดียมีวัวกว่า 280 ล้านตัว นอกจากจะเป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่ง ความเข้มแข็ง ความอุดมสมบูรณ์ ฯลฯ ในสังคมฮินดูแล้ว คนอินเดียยังเลี้ยงวัวเพื่อกินนม ให้มูลที่ใช้ทำได้สารพัดประโยชน์ และเลี้ยงลูกเพื่อขายอีกด้วย

นักเศรษฐศาสตร์สามคน นำโดย Santosh Anagoo เขียนรายงานวิจัยชื่อ “Continued Existence of Cows Disproves Central Tenet of Capitalism?” (September, 2013) ของ National Bureau of Economic Research (NBER) เสนอสิ่งน่าพิศวง

นักวิจัยทั้งสามพบว่า เมื่อเอาค่าแรงเลี้ยงวัว ค่าอาหาร ค่ายา ค่าดูแล ฯลฯ ตลอดจนผลประโยชน์ที่ได้รับทั้งหมดมาคำนวณรวมกัน ผลประโยชน์ตอบแทนเฉลี่ยจากการเลี้ยงวัวในชนบทตอนเหนือของอินเดียคือ -64%

ข้อสงสัยก็คือ เมื่อผลประโยชน์ตอบแทนมันต่ำมากเช่นนี้จนถือว่าเป็นการลงทุนที่ต่ำมาก ๆ เหตุใดเกษตรกรจึงยังคงเลี้ยงวัวกันไปทั่ว ทำไมจึงมีพฤติกรรมที่ค้านกับเหตุผลทางเศรษฐศาสตร์

วัวตัวหนึ่งถึงแม้จะกินหญ้าเป็นมูลค่าไม่ต่ำกว่า 10,000 รูปีต่อปี (ประมาณ 5,000 บาท) ต้องมีการดูแลเป็นอย่างดีเพราะวัวมิใช่สัตว์ที่ทนทานต่อความเจ็บป่วย แต่มันก็ช่วยไถนา ช่วยขนส่ง และเดินทาง มีนมให้เป็นอาหาร ออกลูกขายได้อีก (ไม่มีการฆ่ากินเป็นอาหารเด็ดขาด เพราะคนฮินดูไม่กินเนื้อ และการฆ่าวัวนั้นสุดบาป) มูลวัวนั้นสุดวิเศษเพราะสามารถใช้เป็นเชื้อเพลิง เชื่อมต่ออิฐและสร้างผนังบ้าน ปูพื้นดินให้เรียบเพื่อทำกิจกรรมเกษตร ไม่ว่าฝัดข้าว ตากข้าว ซ้อมข้าว ปุ๋ยใส่ต้นไม้ ฯลฯ

การศึกษาได้ทำการคำนวณอย่างละเอียด ทั้งวัวและควาย (ในที่นี้จะพูดถึงเฉพาะวัวเท่านั้น) และได้ผลตอบแทนที่ต่ำมากๆ ดังกล่าว งานวิจัยได้พยายามอธิบายสาเหตุของความพิศวงไว้ดังนี้

(1) ในบริเวณหมู่บ้านที่สำรวจนี้มีสาขาธนาคารจำนวนน้อยมาก (ทั้งอินเดียมีเพียงร้อยละ 7 ของจำนวนหมู่บ้านเท่านั้นที่มีสาขาธนาคาร) ซึ่งหมายความว่าเกษตรกรขาดกลไกการออมสำหรับเงินที่เขามีเหลือ เมื่อไม่รู้ว่าจะเอาไปฝากไว้ที่ไหนนอกเหนือการซุกไว้ใต้ที่นอนหรือฝังดิน การลงทุนซื้อวัวเก็บไว้จึงเป็นทางออกที่น่าสนใจ

(2) เกษตรกร (โดยเฉพาะเมียเกษตรกร) คงเห็นว่าเงินที่หามาได้มีโอกาสหมดไปกับการบริโภคง่ายๆ ในระยะสั้น (ฮินดูกินเหล้าและเล่นการพนันก็มีแยะ) ดังนั้นจึงทำให้มันไปจมอยู่ในตัววัว ซึ่งเปลี่ยนมาเป็นเงินสดได้ยาก เงินออมเช่นนี้จะอยู่คงทนกว่าเงินฝากในธนาคารซึ่งถึงแม้จะอยู่ไกลแต่ก็มีความเป็น liquid สูงกว่าวัวซึ่งเป็น illiquid asset (แปรเปลี่ยนทรัพย์สินเป็นเงินได้ยาก)

นักเศรษฐศาสตร์เรียกปรากฏการณ์ซึ่งทำให้มองเห็นความสุขในระยะสั้นๆ มากกว่าประโยชน์ในระยะยาวว่า “สายตาสั้น” (myopia) การลงทุนในตัววัวบังคับให้เกษตรกรมีอาการ “สายตาสั้น” น้อยลง

(3) ในจิตใจของคนฮินดู การเลี้ยงวัวทำให้เกิดความสุขเชิงจิตวิญญาณอย่างสูงถึงแม้จะให้ผลตอบแทนต่ำก็ตามที

(4) เกษตรกรเลี้ยงวัวเพื่อให้นมคุณภาพดี (ร้อยละ 68.4 ของนมที่ขายในอินเดีย มีการสำรวจและพบว่าไม่ได้มาตรฐาน) แก่ครอบครัวแทนที่จะซื้อจากตลาดและไม่ขาย (ในงานศึกษา ร้อยละ 12 ของเกษตรกรเท่านั้นที่ขายนม)

ในความเห็นของผู้เขียนเอง นักวิจัยได้ละเลยสิ่งที่ประเมินเป็นตัวเลขได้ยาก (ในที่นี้ไม่ได้ประเมินเลย) และมีความสำคัญต่อการเลี้ยงวัวไว้ นั่นก็คือความสะดวกจากการมีมูลวัว

ใครที่คุ้นเคยกับสังคมอินเดียจะสังเกตเห็นว่าการมีมูลวัวไว้ประจำบ้านซึ่งสามารถนำมาใช้ได้อย่างสะดวกตลอดเวลานั้นเป็นอีกเหตุผลหนึ่งของการยอมลงทุนในตัววัว ตราบที่เกษตรกรอินเดียต้องการปุ๋ยไว้ปลูกผัก เพาะเห็ด ไถนา เทียมเกวียน ต้องการมูลวัวแห้งไว้เป็นเชื้อเพลิง ฯลฯ ตราบนั้นวัวจะเป็นการลงทุนที่ขาดไม่ได้

ผู้เขียนไม่เชื่อว่าอัตราผลตอบแทนของการเลี้ยงวัวจะต่ำเป็นลบมากขนาดนั้นหากสามารถประเมินความสะดวกของการมีวัวไว้ในบ้านออกมาเป็นตัวเลขและรวมอยู่ในการคำนวณนี้

การเข้าใจการเกิดของข้อพิศวงสามารถช่วยในเรื่องนโยบายแก้ไขปัญหาความยากจน เป็นที่ชัดเจนว่าการแจกวัวหรือให้กู้ยืมเพื่อเลี้ยงวัวไม่ใช่หนทางแก้ไขความยากจนเนื่องจากผลตอบแทนทางการเงินต่ำมาก การสร้างกลไกการเก็บรักษาเงินออม (ธนาคารเคลื่อนที่ สหกรณ์ออมทรัพย์) ที่ให้ผลตอบแทนสูงกว่าและสามารถนำไประดมให้กู้ต่อเพื่อสร้างผลิตภาพ (productivity) ของเกษตรกรด้วยกันเองน่าจะเป็นทางเลือกที่ดีกว่า

มนุษย์อาจมีความสุขจากความสะดวกในชีวิต จากความสุขใจที่คิดว่าได้สนองตอบสิ่งศักดิ์สิทธิ์ จากความสุขที่มีสัญลักษณ์ของความมั่งคั่งและอุดมสมบูรณ์ไว้ในบ้าน ฯลฯ มากกว่าการคิดในเรื่องผลตอบแทนจากเงินออมซึ่งโดยแท้จริงแล้วก็มีอยู่ไม่มากก็เป็นได้

สำหรับสิ่งต่อไปนี้ซึ่งได้แก่ความสะดวก การสร้างความศักดิ์สิทธิ์ การมีสัญลักษณ์ความอุดมสมบูรณ์ ความสุขใจอันเกิดจากการกระทำสิ่งที่สอดคล้องกับความเชื่อถือ การมีแหล่งผลิตอาหารทั้งนมและผัก ตัวเงินทองที่จับต้องได้ คนอินเดียได้เลือกให้เห็นแล้ว

หมายเหตุ: ตีพิมพ์ครั้งแรก คอลัมน์ “อาหารสมอง” กรุงเทพธุรกิจ ฉบับวันอังคารที่ 15 ต.ค. 2556